Gëzim Llojdia
1.
Pyetja se a ka qenë V.Coroneli ky gjeograf,hartograf, shpikës, ,murg venecian në Vlorë dhe a janë nga dora e tij disa gravura të Gjirit të Vlorës pas viteve ?Përgjigja më e thjeshtë është se duhet të ketë qenë mbasi ai ishte gjeografi dhe hartografi i Republikës së Venecias dhe kush tjetër më mirë se dora e Coronleit do të bënte këto gravura.
2.
Kush ishte P.V.M.Corornelli. Njihet si Padër Vicenzo Maria Coronelli . Jeta e tij filloi më 1650 dhe zgjati deri në 1718. Ishte gjeograf, hartograf, shpikës dhe printer, ,murg venecian Vicenza Coronelli mund të konsiderohet si një nga globemakers më të famshme të shekullit 17: globusetka krijuar në vitin 1683 për pallatin Louis XIV e në Versajë më shpejt tërhoqi vëmendjen si objektet e mëdha . Vincenzo Coronelli (16 gusht 1650 – 9 dhjetor 1718) ishte një murg françeskan, një Cosmographer venecian, hartograf, piktor,botues, dhe enciklopedisti i njohur veçanërisht për atlaset e tij dhe globet, i cili kaloi pjesën më të madhe të jetës së tij në Venecia.Vincenzo Coronelli ka lindur, ndoshta në Venecia, 15 gusht, 1650, fëmija i pestë i një rrobaqepësi venecian i quajtur Maffio Coronelli. Në dhjetin vite te jetes së tij , Vincenzo i ri është dërguar në qytetin e Ravenna si praktikant për gravurat në dru. Në vitin 1663 ai u pranua në manastirin françeskanët, duke u bërë një rishtar në vitin 1665. Nga 1681-1683 ai punoi në Paris në një palë prej globeve me diametër prej 3.85 metër për Louis 14, të cilët tani janë në Bibliotekën Kombëtare në Paris. Në vitin 1671 ai hyri në manastirin e Shën Maria Gloriosa dei Frari në Venecia, dhe në vitin 1672 Coronelli u dërgua me urdhër në Kolegjin e Shën Bonaventura dhe Shën Apostoli në Romë, ku ai fitoi diplomën e mjekut të tij në teologji në vitin 1674. Ai shkëlqeu në studimin e astronomisë dhe Euklidit. Pak para se të vinte viti 1678, Coronelli filloi të punojë si një gjeograf dhe është autorizuar për të bërë një sërë globuse tokësore dhe qiellore për Ranuccio II Farnese, Duka i Parmës. Çdo globi i tijështë hartuar imëtësisht ishte me pesë këmbë në diametër (c.175cm) dhe aq i impresionuar sakaq Duka, e bëri Coronellin teolog të tij.
Coronelli me famë si një teolog u rrit, dhe në 1699 ai u emërua Ati i Përgjithshëm i rendit françeskan.Për shkak të famë e tij, ai ka punuar në vende të ndryshme evropiane në vitet në vijim, duke u kthyer përgjithmonë në Venecia në 1705. Në Venecia filloi projektin e tij cosmographical dhe botoi vëllimet e ‘Atlante Veneto’. Në qytetin e tij ai themeloi shoqërinë e parë gjeografike, Accademia Cosmografica degli Argonauti. Ai gjithashtu ka mbajtur pozitën e Cosmographer të Republikës së Venedikut. Më pas gjashtë vëllime të Biblioteca UNIVERSALE Sacro-Profana janë botuar nga Coronelli. Kjo ishte një lloj enciklopedie, shënimet e saj përpiluar ishin të urdhëruar sipas rendit alfabetik.Në moshën gjashtëmbëdhjetë ai botoi për herë të parë e njëqind e dyzet veprat e tij të veçanta.Coronelli vdiq në moshën 68-vjeçare në Venecia, duke pasur qindra harta të krijuara në jetën e tij. Coronelli vetë jetoi shumicën e jetës së tij në Venecia, në manastirin e Santa Maria dei Frari Gloriosa, ku ai themeloi Accademia degli Argonauti, konsiderohet të jetë një nga shoqëritë më të vjetra gjeografike në botë. Një shkrimtar palodhur dhe botues, në vitin 1690 botoi Coronelli Veneto Atlante tij (duke përfshirë “Libri i Globes ‘i famshëm), e cila konsiderohet atlasi parë që janë prodhuar në Itali. Cosmographer zyrtare në Republikën e Venedikut, Coronelli kombinoi edhe kartografi me punë në enciklopedinë e parë të “stilit modern ‘i gjeografisë, për fat të keq mbetur e papërfunduar. Doktor i Teologjisë në Shën Bonaventura në Kolegjiumin Romë në vitin 1673. Ai prodhoi një palë globuset për Louis XIV në 1683. Harta ka 27 harta (14 Gores Globe), dhe 2 globuset (një qiellore, tokësore e) nga Coronelli në koleksionin e saj.
3.
Gravura e parë:Porti i Vlorës në Shqipëri.Viti .1688.Citim bibliografik.Coroneli, Vincenzo. Republika e Venedikut f. IV. Qytete, kala dhe vende të tjera kryesore të Shqipërisë, dhe veçanërisht ato të zotëruara nga Venedikasit të përshkruara dhe të përshkruara nga Coronelli, Venecia, 1688.Nga gravura bie në sy mbishkrimi Vallona,ku autori ka treguar vendodhjen e portit detar.Që nga lashtësia portet detare ishin pikatakim me mjetet lundruese.Kështu që edhe porti i Vlorës në këtë prizëm do të ishte në vështrim e hartografit të republikës veneciane.Datimi kwsaj gravure i përket vitit të largët 1688.Një gravurë po e këtij hartografi është edhe ishulli Sazanit.I përket vitit 1688.Me këtë mbishkrim:Saseno-Golfo di lodrino.
Pyetjes së a ka qenë Coroneli në Vlorë është i bazura në shumë gravura që ai ka krijuar në vitin 1688 dhe jo vetëm për Vlorën ,kështjellën e saj ,për kështjellën e Kaninës,Durrësin deri në Budva.
Pjesa e parë
