Një shqiptar në muzeun:” Bob Marley”.
Gëzim Llojdia
1.
Të gjithë ne e njohim si emër ndonëse nuk e kemi parë të gjallë,ai iku nga jeta në vitin 1981,por emri i legjendës xhamajkaine mbetet i pranishëm në mbarë botën.
Shqiptari O.D ,më përshkoi kështu udhëtimin e tij,ndërsa lëviz me kroçere nëpër dete e oqeane si udhërrëfyes,guitë turistike e kroçeres dhe në një sezon madje disa të tilla kanë shkuar në Xhamjakë ku lëvizja ishte kufizuar. Ajo, që pash ishte se nuk kishte shumë siguri dhe që shoqëronin turistët e ardhur në breg me kroçere i shoqëronte ushtria. Kishte një lloj racizëmi, që të çudit ,të kundërt në botë. Nuk ishin më të bardhët kundër të zinjve. Aty ishte e kundërta, të zinjtë kundër të bardhëve.
Kudo vinte erë hashashi. Edhe pse nuk e përdorje,tymi i konsumuesve ndihej, që në ajër. Xhamajka ka klimë të përsosur dhe tokë pjellore për bimët e kanabisit. Nuk është çudi ,që këtu marihuana është kaq popullore.
Kultura xhamajkane dhe kultura e kanabisit janë të ndërthurura si askund tjetër në tokë. Ashtu si shumë prej zotërimeve të mëparshme koloniale të Perandorisë Britanike, historia e ishullit dominohet nga gjenocidi, shtypja dhe skllavëria. Ardhja e kanabisit në Xhamajka sigurisht, që nuk ishte për shkak të një plani perandorak, nëse asgjë, bari i shenjtë u prezantua nga shërbëtorët indianë në mesin e shekullit të 19-të. Ashtu si shumë prej zotërimeve të mëparshme koloniale të Perandorisë Britanike, historia e ishullit dominohet nga gjenocidi, shtypja dhe skllavëria. Origjina e termit “ganja” në fakt vjen nga sanskritishtja. Indianët hindu sollën farat e kanabisit në Karaibe dhe bashkë me to edhe emrin e barit.Shkrirja e kulturave indiane dhe afrikane në ishull i dha rritje kulturës së ganxhas xhamajkane dhe popullariteti i barit në mesin e klasave të ulëta u kthye shpejt kundër vendasve nga klasa sunduese.
2.
Ndihej në ajër, aroma e hashashit, sapo ke vënën këmbën në këtë ishull.Ka një kulturë në këtë vend që quhet:
“Kultura Rastafari”. Megjithatë, kjo lëvizje nuk i ndaloi njerëzit dhe ganja u rrënjos në kulturën xhamajkane. Rrënjët e kulturës Rastafari në Xhamajka datojnë që në vitet 1930, dhe padyshim, që nuk është vetëm një fe, por edhe një lëvizje.Pa dyshim që Marcus Garvey, vetë i lindur në Xhamajka, dhe lëvizja e fuqisë së zezë kishin një ndikim të madh, por udhëheqësi i Rastasve ishte “Mbreti i Mbretërve, Zoti i Lordëve, Luani pushtues i fisit të Judës”, perandori Haile. Selassie I i Etiopisë, i cili mbretëroi nga 1930 deri në 1974, deri në vdekjen e tij.Përpara se të ngjitej në fron në vitin 1930, titulli i tij ishte Ras (“Mbreti”) Tafari, dhe “Më i Larti” ende nderohet në kulturën e sotme Rasta. Libri i shenjtë është gjithashtu Bibla për Rastat, megjithëse ata besojnë se është i korruptuar dhe Sioni (Etiopia) është “toka e tyre e premtuar”. Shoqëria materialiste perëndimore refuzohet dhe cilësohet si “Babilonia”.
Perandori ishte gjithashtu udhëheqësi i një hibridi midis një feje monoteiste dhe një lëvizjeje radikale politike. Uniteti pan-afrikan dhe ngritja e ndërgjegjes ishin në qendër të qëllimeve të tyre, dhe kjo ishte ajo nga e cila qeveria xhamajkane kishte frikë.
Kultura Rastafari është shumë më tepër se frika dhe ganja. Rastat kanë zhvilluar gjuhën e tyre, në përputhje me filozofinë e tyre të ngritjes, dhe njohin fuqinë e fjalëve. Një Rasta nuk do të ushqejë forca negative me fjalët e tij. Rastafari nuk përdor fjalë si “nënshtrim” ose “nënshtroj”, një Rasta do të rrënjosë pozitivitetin duke shkëmbyer sa më poshtë me sa më sipër, dhe do të thotë “mbivendosje” dhe “mbi qëndrim”.
Shtimi i një “unë” para fjalëve është një tjetër element i zhargonit Rasta, dhe është gjithashtu e zakonshme t’u jepen atyre kuptime të reja, të tilla që banana është “inana”. “Unë” përfaqëson Jah (Zotin) dhe shtimi i tij në fjalë sjell një lidhje hyjnore të gjuhës popullore Rastafari me një fuqi më të lartë.
Natyrisht, ganja është një sakrament për Rastafarin – edhe kalimi i kallamit të shenjtë barishtor në një drejtim të caktuar ka kuptim për Rastasin. Një seancë “arsyetimi” është një tym grupor terapeutik i barërave të këqija dhe një bashkësi me Jah në të njëjtën kohë.
Ganja padyshim luan një rol në ceremonitë e festimit të Rastit. Një “binghi” ose “grounation” është në fakt një ditë sakramenti dhe kremtimi për Rastat. Konsumimi i ganjës shoqërohet me një përzierje këngësh, vallesh dhe lutjesh.
3.
Këtu në këtë vend lindi legjenda Bob Marley,ai u bë një legjendë kur ishte ende gjallë, ai ishte ai kombinimi i rrallë i Artistit dhe Paladinit që shfaqet vetëm një herë në një brez. Me origjinë modeste, i lindur në 1945, ai e kaloi fëmijërinë e tij në Nine Mile dhe adoleshencën e tij në Trenchtoën dhe një ditë do të bëhej një ikonë kulturore.
Shtëpia e tij që sot është muezum vizitohet me një tarifë të caktuar.
Muzeu Bob Marley është shtëpia e dikurshme e legjendës së reggae. Shtëpia e Bobit është e mbushur me kujtime të pasura dhe kujtime të çmuara, të cilat kërkojnë të ruajnë jetën dhe arritjet e këtij muzikanti të madh xhamajkan dhe të shquar.
Ishte në Trenchtoën të viteve 1960, që Bob Marley, Bunny Ëailer dhe Peter Tosh inkubuan tingujt e ardhshëm të Reggae dhe formuan një grup. Bob lindi katolik, por u konvertua në Rastafarianizëm në 1966.
Kjo ishte një pikë kthese në jetën e Bobit, lindi ajo simetri e mrekullueshme mes muzikës dhe marihuanës, që do ta katapultonte atë në yll.
Ndikimi i legjendës së tij është ende i fuqishëm në shekullin e 21-të.
Në atë që do të ishte ditëlindja e tij e 70-të, më 26 shkurt 2015, ganja u dekriminalizua në Xhamajka dhe në një haraç të duhur, konsumimi medicinal dhe fetar u legalizuan përfundimisht.
Dhe ndërkohë që jemi në temën e legalizimit, le të hedhim një anekdotë të vogël; A e dini se kënga e famshme e Bob Marley “Legalize It” është në të vërtetë një reçel i Peter Tosh i shkruar dhe realizuar në vitin 1979, pesë vjet pasi Ëailers u ndanë? Epo, është dhe është e re edhe për ne.
4.
Hyni në Muze ku do t’ju mbështjellim me pamjet dhe tingujt e Bobit, ndërsa bëni një turne me guidë në këtë vend të trashëgimisë xhamajkane. Udhërrëfyesit janë miqësorë, simpatikë dhe të ditur ju shoqërojnë nëpër mjedise, të cilat përfshijnë shtëpinë kryesore, sallën e ekspozitës, teatrin, dyqanet e dhuratave dhe kafenenë One Love.
Të gjitha dhomat origjinale janë mbajtur siç ishin kur Bob jetonte këtu për të siguruar origjinalitetin. Ekranet përfshijnë një hologram 3-dimensional të madhësisë reale të Bobit nga Koncerti i Paqes One Love në 1978, çmimin e tij Grammy Lifetime Achievement, studion e tij personale të regjistrimit, dhomën e tij të gjumit, veshjet e tij të preferuara, një grup të madh disqesh ari dhe platini të marra nga gjithëvendet përreth botës, si dhe kostumet e këngëtarëve të tij rezervë.
Teatri me pajisje moderne të projektimit, ku shfaqjet e drejtpërdrejta të Bobit shfaqen në çdo turne me guidë. One Love Café shërben receta dhe lëngje të frymëzuara nga Marley, si dhe ka një shumëllojshmëri artikujsh suvenirësh të Bob Marley të disponueshme në dyqanin e dhuratave :Bob Marley.
Muzeu Bob Marley është ish-rezidenca dhe studio e këngëtarit legjendar të reggae, Bob Marley. Ndodhet në kryeqytet, Kingston dhe ishte shtëpia e Marley deri në vdekjen e tij në 1981.Ishte gjithashtu shtëpia e etiketës diskografike Tuff Gong, që u themelua nga The Ëailers në vitet 1970.
Sot, shtëpia është një atraksion i famshëm turistik, muze dhe faltore. Këtu, kurrë nuk e dini…mund të ndesheni me një nga djemtë e tij të famshëm që e vizitojnë shpesh studion!Brenda shtëpisë shfaqen rekordet e arit dhe platinit të Bobit përgjatë mureve – Exodus, 1977, Uprising, 1980 dhe Legend, 1984. Shumë nga çmimet prestigjioze të Marley. Gjithashtu në shtëpi janë paraqitur mantelet fetare Rastafariane, këmisha xhins e preferuar e Bob Marley dhe Urdhri i Meritës, që i është dhënë nga qeveria Xhamajkane.
5.
Xhamajka , një ishull i vogël dhe i harlisur në Detin e Karaibeve, është i njohur për udhëtarët dhe kureshtarët për natyrën e tij të pakontaminuar , plazhet parajsore,peizazhet befasuese dhe më shumë. Në fakt, ai konsiderohet edhe në imagjinatën e zakonshme, “atdheu” i kanabisit në nivel ndërkombëtar. Dhe atdheu i Bob Marley këngëtarit legjendë të reggae,por që aty ndesh me një kulturë ku përfshihet përzerja mes riteve dhe helmit të drogës tashmë e pranuare dhe me ligj.
