Gëzim Llojdia
1.
Dy autorë Oleksandr Vynogradov & Lisa Korneichuk, shkruajnë në artnet… për luftën e Ukrainës të sulmuar nga rusët duke kërkuar në këtë mes edhe përgjegjësin e elitave kulturore,sidomos asaj ruse . Elitat kulturore ruse duan ta quajnë këtë luftë të Putinit,thotë ata. Por edhe ata mbajnë përgjegjësi për mizoritë në Ukrainë Si pasiviteti politik afatgjatë i shumë intelektualëve rusë i hapi rrugën luftës aktuale me Ukrainën. Autorët e vijojnë më tej shkrimin e tyre duke bërë paralelizmin me pushtimin nazist pas qëllimit të një kulle televizive pranë Babyn Yar, në Kiev, vend ky i një prej të masakrave masive të hebrenjve në Evropën e pushtuar nga nazistët. Artistja e njohur ukrainase Nikita Kadan postoi një foto arkivore të vendit të masakrës me mbishkrimin “Rusia bombardoi Babyn Yar sot”.
2.
Mirëpo për çudi të të gjithë botës artistike një artiste ruse kërkoi që të gjithë këtë tja faturonte vetëm Putinit.ja cfarë thonë autorët: Një historiane e famshme e artit dhe kuratore ruse, Ekaterina Degot, komentoi mbi postimin: “Jo Rusia. Putin e bëri.” Komenti i Degot tërhoqi reagime të ashpra nga punonjësit e kulturës ukrainase, shumë prej të cilëve u ndjenë të fyer që ajo kishte guximin të sfidonte kolegun e saj duke pasur parasysh rrethanat. Por mosmarrëveshja në dukje e parëndësishme goditi nervin sepse është gjithashtu simbol i një përçarjeje më të thellë midis perspektivave ruse dhe ukrainase mbi kulturën, politikën dhe luftën.
3.
Por çdo të thotë ky qëndrim sipas autorëve të shkrimit.,
…Qëndrimi i Degot, megjithëse tipik për shumë intelektualë liberalë rusë, është problematik për shumë arsye. Së pari, tregon tendencën e tyre themelore për t’u distancuar nga qeveria e tyre, duke mohuar çdo përgjegjësi personale për politikën agresive (dhe shpesh kriminale) të brendshme dhe të jashtme të Rusisë.
Së dyti, tregon paaftësinë e Degot për të njohur privilegjin e saj si përfaqësuese e pushtetit perandorak – një realitet që është shumë i dhimbshëm për ukrainasit. Që nga fillimi i luftës më 24 shkurt, përgjigjet e intelektualëve rusë zbuluan paaftësinë e tyre për të kuptuar se si lufta në vazhdim është kryesisht rezultat i pasivitetit të tyre politik. Për vite të tëra, Rusia moderne ka kultivuar narrativa komplekse që ndanë kulturën nga politika, ndërsa përdor të njëjtën kulturë për të larguar Perëndimin nga luftërat e Rusisë, shkeljet e të drejtave të njeriut, censura dhe persekutimi i disidentëve politikë. Në të njëjtën kohë, kultura ruse mori një përfaqësim të gjerë në Evropë dhe SHBA, e mbështetur si nga paratë e naftës dhe gazit të oligarkëve rusë, ashtu edhe nga organizatat jofitimprurëse ndërkombëtare që synonin t’u jepnin një platformë zërave të mospajtimit. Në mënyrë paradoksale, të gjitha këto rryma shumë të ndryshme kanë krijuar të njëjtën aksiomë: kultura nuk mund të ndryshojë politikën reale.
4.
Autorët sjellin rastin e protestave ukrainase rreth 8 vjet më parë, kur larguan presidentin e tyre
…Gjërat morën një drejtim tjetër në Ukrainë,thonë ata. Në 2013-14, ukrainasit organizuan protesta masive duke kërkuar që presidenti i atëhershëm Viktor Janukoviç të nënshkruante një marrëveshje asociimi me BE-në. Ajo që filloi si demonstrata paqësore u shndërrua shpejt në Revolucionin e Dinjitetit, ose Euromaidan, i cili e detyroi Yanukovych të largohej nga vendi. Revolucioni u dha një shtysë të paparë iniciativave kulturore, duke krijuar institucione të reja shtetërore dhe organizata bazë. Një nga pikat kryesore të Maidan për shoqërinë ukrainase ishte se kultura është e aftë dhe duhet të jetë një katalizator për ndryshime sociale dhe politike. Euromaidan rezultoi gjithashtu në pushtimin e parë rus të Ukrainës, aneksimin e Krimesë dhe luftën në Donbas. Të gjitha këto ngjarje kontribuan në rritjen e angazhimit të ukrainasve në procesin politik.
Çuditërisht, të njëjtat ngjarje u perceptuan nga shumë intelektualë rusë (dhe bjellorusë rusishtfolës) si një fatkeqësi. Shkrimtarja fituese e çmimit Nobel, Svetlana Alexievich, në fjalimin e saj drejtuar diktatorit bjellorus Alexander Lukashenka gjatë protestave të vitit 2020, tha se “askush nuk do Maidan, askush nuk do gjak”.Për segmentin më aktiv shoqëror të ukrainasve, duke përfshirë profesionistët e artit, rezultati kryesor i Euromaidan, pavarësisht viktimave dhe humbjeve të territoreve, ka qenë një agjenci politike në rritje. Është kjo agjenci e sapo fituar që nxit rezistencën aktuale të ukrainasve ndaj pushtimit rus. Kjo është arsyeja pse ukrainasit nuk mund ta falin pasivitetin e elitës ruse, i cili lexohet si bashkëfajësi. Përpjekjet aktuale të intelektualëve rusë për ta portretizuar veten si viktima të pafajshme të valës së re të izolacionizmit janë në thelb hipokrite. Për shumë vite tani, profesionistët rusë të artit kanë marrë shumë vëmendje nga komuniteti ndërkombëtar. Institucionet ruse kanë punuar në projekte të të gjitha shkallëve të imagjinueshme me partnerë evropianë dhe amerikanë: “E kuqe: Arti dhe Utopia në Tokën e Sovjetikëve” në Grand Palais në 2019; “DAU” i regjisorit Ilya Khrzhanovsky në Paris dhe Berlin; “Diversity United”, një shfaqje e planifikuar në bashkëpunim midis Gjermanisë, Francës dhe Rusisë vitin e kaluar; dhe programet në Institutin Strelka të Moskës, për të përmendur vetëm disa – të gjitha këto ndihmuan në përforcimin dhe modernizimin e një tropi të përhershëm të “kulturës së madhe ruse”. Qindra projekte të tilla nuk bënë asgjë për të parandaluar luftërat që Rusia ka udhëhequr ndërkohë. Përkundrazi, ata kanë tërhequr me sukses vëmendjen e botës nga këto krime. Çdo vëmendje tani ndaj kulturës ruse është e barabartë me më pak mundësi për përfaqësim të kulturave “të vogla” që kanë vuajtur historikisht nga imperializmi rus: bjellorusët, gjeorgjianët, lituanezët, letonët, estonezët dhe shumë të tjerë. Për Ukrainën e pavarur në tetë vitet e fundit, ripërvetësimi i trashëgimisë së saj kulturore është bërë pjesë e procesit të mundimshëm të dekolonizimit.
5.
…Si pasardhëse e BRSS, thonë autorët, Rusia trashëgoi jo vetëm të gjitha përfitimet ekonomike të sistemit sovjetik të eksportit të energjisë, por gjithashtu mori përsipër trashëgiminë kulturore të ish-republikave. Si rezultat, artistët dhe punonjësit e kulturës rusë, që jetojnë në Rusi dhe në Perëndim, kanë shumë më tepër mundësi ekonomike dhe infrastrukturore sesa ukrainasit, duke përfituar gjithashtu nga trashëgimia kulturore dukshëm më e pasur. Megjithatë, ata rrallë duket se e pranojnë atë. Sot, artistët ukrainas më në fund po fitojnë njëfarë tërheqjeje jashtë vendit… ndërsa fshihen në strehimoret e bombave nën granatimet e ushtrisë ruse. Por edhe tani, janë artistët rusë ata që kërkojnë dhembshuri, duke tërhequr vëmendjen nga krimet e luftës që kryhen në Ukrainë ndërsa flasim. Kjo është arsyeja pse komuniteti ndërkombëtar duhet të kuptojë më në fund problemin moral me kthimin e vëmendjes tek rusët, sado progresiv, gjatë situatës aktuale në Ukrainë. Çdo mbështetje që i jepni kulturës ruse tani është mbështetje e hequr nga ukrainasit. Për të mbështetur vërtetë Ukrainën kërkon një bojkot të plotë të Rusisë dhe një ndërprerje të bashkëpunimit kulturor ndërkombëtar. Kjo është arsyeja pse ne mbështesim kërkesat e lëshuara nga Instituti i Ukrainës, një nga institucionet kulturore pas Maidan, në një letër të hapur.
6.
Çfarë thotë letra e hapur?
…Të dashur miq, aleatë, kolegë, Më 24 shkurt 2022, në orën 5 të mëngjesit, forcat e armatosura të Federatës Ruse sulmuan Ukrainën, duke nisur një pushtim të plotë në vendin tonë. Është një sulm krejtësisht i pajustifikuar që deri më 28 shkurt vrau 352 civilë, përfshirë 14 fëmijë, plagosi 1684 dhe shkaktoi shkatërrime të mëdha të infrastrukturës civile. Shpërthime, bombardime dhe sulme ajrore kanë goditur të gjitha qytetet kryesore të Ukrainës. Tanket dhe artileria e rëndë e agresorit kaluan kufirin ukrainas nga veriu, jugu dhe lindja. Më 27 shkurt, Putin kërcënoi se do të përdorte armë bërthamore në Ukrainë. Kjo është një luftë e një shkalle të paparë në Evropë që nga viti 1945 dhe e gjithë bota po e shikon të ndodhë. Ne u jemi mirënjohës aleatëve tanë për vendosjen e sanksioneve ekonomike dhe politike ndaj Federatës Ruse. Megjithatë, agresori vazhdon të përdorë metaforën e “kulturës së madhe ruse” për të justifikuar, minimizuar dhe larguar vëmendjen e publikut nga krimet e panumërta të luftës, aktet e agresionit, shkeljet e të drejtave të njeriut dhe ligjit ndërkombëtar. Për dekada, institucionet kulturore dhe individët e lidhur me shtetin rus u përdorën si mjete për propagandën imperialiste, luftën hibride dhe zbukurimin e regjimit kriminal të Putinit. Kjo duhet të ndalet tani! Prandaj, në emër të organizatave dhe institucioneve kulturore në Ukrainë, ne kërkojmë solidaritetin dhe mbështetjen tuaj. Ne i bëjmë thirrje për bojkotimin e shtetit rus tani, derisa ai të tërhiqet plotësisht nga Ukraina dhe të mbahet përgjegjës për krimet e tij të luftës:
Të pezullojë pjesëmarrjen ruse në ngjarje kulturore ndërkombëtare si festivale, bienale, ekspozita, panaire arti dhe letërsie, përfshirë pavijonin rus në Bienalen e Venecias. Ngjarjet e bojkotit të organizuara nga institucionet ruse si dhe fondacionet ndërkombëtare që janë të lidhura drejtpërdrejt dhe tërthorazi me ose të financuara nga regjimi i Putinit dhe kapitali rus.
Anuloni çdo bashkëpunim me artistët rusë, sado të mëdhenj apo të famshëm, për sa kohë ata mbështesin hapur regjimin e Putinit, heshtin krimet e tij ose nuk e kundërshtojnë publikisht dhe drejtpërdrejt.
Hiqni përfaqësuesit e lidhur me shtetin rus ose kapitalin rus nga bordet mbikëqyrëse dhe këshilluese të organizatave tuaja.
Refuzoni çdo donacion, financim ose sponsorizim nga organizatat ruse, përfaqësuesit e tyre dhe filialet me bazë në vende të tjera.
Sot, motua e “kulturës së madhe ruse” është e rrezikshme. Bazuar në trashëgiminë koloniale dhe perandorake, ajo promovon agresionin, përjashtimin, intolerancën dhe krimet kundër njerëzimit. Ju lutemi ndihmoni Ukrainën duke ndërprerë çdo bashkëpunim kulturor me Federatën Ruse dhe komunikoni vendimin tuaj publikisht për të inkurajuar bashkëmoshatarët tuaj të ndjekin shembullin tuaj. Ne kemi fuqinë për të ndaluar gjakderdhjen dhe luftën. Le të kombinojmë përpjekjet tona dhe t’i japim fund luftës së Rusisë kundër lirisë, vlerave demokratike, të vërtetës dhe gjithë botës së qytetëruar. #Bojkoto Rusinë #StopRusia #QëndroniMeUkrainë
…Les Vynogradov është një përkthyes, shkrimtar dhe muzikant nga Kievi me qendër aktualisht në Çikago. Në vitet 2018-2021, ai punoi si drejtues i artit pamor në Institutin e Ukrainës. Lisa Korneichuk është një redaktore dhe shkrimtare nga Kievi me qendër aktualisht në Çikago. Ajo është studente e Fulbright në Gazetari e Arteve të Reja në Shkollën e Institutit të Artit të Çikagos.
