Gezim Llojdia
1.
Në Himarë buzë rrugës është shpella e Himarës e njohur ndryshe si:”shpella e Ciklopit”.E kam vizituar nga jashtë,ngase ishte e kyçur, por nga brenda e kam të qartë vizion e saj nga përshkrimi që i kanë bërë arkeologët ata të vitit 1939 që gërmuan dhe nxorën Epokën e Neolitit të Ri.Në vitin 2002 kanë pasur mundësin një ditë ta vrojtojnë brendinë e saj dhe të nxjerrin përfundim se I takon epokës së Mezoliti.Objekti është monument kulture,ligjërua në vitin 1963.Ai është kjo shpella e Ciklopit që përshkruhet nga udhëtimi 10 vjecar i Odisesë në Mesdhe?Në udhëtimin 10 vjeçar të Odisesë ky vend nuk është i përfshirë në itinerarin,që ndoqi ose ku erërat e fuqishme e degdisnin Odisen.Në të gjithë itinerarin nuk përfshihet kjo shpellë ,është harresë apo nuk dihet se nga kaluar pavarësisht përshkrimit që u është bërë vite më vonë duke I marra sit ë përafërta vendet nga ku kaloi Odisea?
2.
2700 vjet se më parë,thuhet se poeti i verbër Homeri,shkroi:” Odisea” dhe tha se është një aventurë epike, që gjurmon udhëtimin 10-vjeçar të heroit të zgjuar Odiseu për në shtëpi, pas 10 vjetësh luftë në Trojë.Udhëtimi i tij i e çoi në Greqi, Itali, Afrikën e Veriut dhe Spanjë përpara se të përfundonte më në fund në shtëpinë e tij në Itaka,një ishull në perëndim të kontinentit grek. Gjurmët e reja infografike s’janë gjë tjetër veçse disa përshkrime dramatike të gjalla të Heroit të kursit në atë udhëtim të frikshëm – nga vendi i ngrënësve të zambakut, në ishullin e ciklopëve, në një ishull ku ekuipazhi i tij u kthye në derra, në tokën e nëntokës së të vdekurve ku ai viziton heronjtë e vdekur të luftës, në kalimin midis Scylla dhe Charybdis, ku ai dhe ekuipazhi i tij u përballën me një përbindësh dhe një vorbull të madhe,në Ogygia, ku u mbajt rob për shtatë vjet në një lidhje dashurie me Calypso dhe përfundimisht në shtëpinë e Itakës, ku u vesh si lypës për të zbuluar se kush i kishte qëndruar besnik, vret kërkuesit e gruas së tij dhe ribashkohet me gruan dhe djalin e tij,thotë N.Neographic. Gjatë gjithë sprovave dhe mundimeve të tij, Odisea ishte një i mbijetuar. Nuk mund të thuhet e njëjta gjë për ekuipazhin e tij. Ai ishte nisur nga Troja me 600 veta, në kohën kur u kthye në shtëpi, ai ishte i vetmi i mbijetuar.
3.
Cili është itinerari apo harta që përshkoi në 10 vjet Odiseu?Duke mbuluar një sipërfaqe prej rreth 2.5 milion km 2 , Deti Mesdhe është deti i 10-të më i madh në botë i vendosur midis Evropës Jugore dhe Afrikës Veriore dhe përbën rreth 0.7% të sipërfaqes globale të oqeanit. Termi “Mesdhetar” rrjedh nga fjala latine Mediterraneus , ku M edius do të thotë mes/ndërmjet dhe T erra do të thotë tokë/tokë. Deti u quajt Mare Magnum ose Mare Internum nga romakët e lashtë. Deti Mesdhe shpesh quhet edhe “Deti Mesdhe Euroafrikan” nga oqeanografët për shkak të vendndodhjes së tij midis kontinenteve të Azisë dhe Evropës. Deti Mesdhe shtrihet për rreth 4000 km (nga perëndimi në lindje) nga ngushtica e Gjibraltarit deri në Gjirin e Iskenderun në bregun jugperëndimor të Turqisë .Deti ka një thellësi mesatare prej rreth 1,500 m dhe një thellësi maksimale prej 5,267 m në pikën e tij më të thellë, thellësinë Kalipso në detin Jon . Një numër i madh lumenjsh derdhen në Detin Mesdhe duke përfshirë Ebro, Rhone, Po,Nil , Tiber, etj.Vendet evropiane : Spanja , Franca , Italia , Malta , Monako , Sllovenia , Kroacia , Bosnja dhe Hercegovina , Mali i Zi , Shqipëria dhe Greqia.Azia Perëndimore (Lindja e Mesme): Turqi,Qipro,Siri,Liban,Izrael,Rripi i Gazës,Palestinë.Vendet e Afrikës Veriore : Marok, Algjeri, Tunizi,Libi,Egjipt.
4.
Një lundrim me 14 ndalesa, 5000 milje në Mesdhe tingëllon si një udhëtim i jetës. Dhe, për Odiseun, mbretin e Itakës. Harta e udhëtimeve të Odiseut, heroit të Greqisë antike,nga National Geographik.Odisea është një histori epike , aventureske që i atribuohet poetit grek Homerit .Shumica e historianëve mendojnë se Odisea u krijua në shekullin e 7-të ose të 8-të pes.Odisea tregon aventurat e heroit grek Odiseut.( Odisea është një vazhdim i eposit tjetër të Homerit, Iliadës, i cili tregon historinë e asaj lufte.) I mallkuar nga Poseidoni, perëndia i detit, por i favorizuar nga Athena,perëndeshë e mençurisë,Odiseu lundron në Mesdheun lindor për 10 vjet përpara se të arrinte në shtëpinë dhe familjen e tij në ishullin Itaka. N.G thotë nëj fjalë me kuptim se te Gjeografia e Odisesë. Asnjë hartë e Odisesë nuk është përfundimtare. “Do të gjeni skenën e bredhjeve të Odiseut kur të gjeni këpucarin që qepi thesin [e tij] me erëra.” Kështu shkruante gjeografi i lashtë grek Eratosthenes në shekullin II pes. Megjithatë, gjeografë, klasicistë, historianë dhe kritikë letrarë të panumërt kanë spekuluar mbi pikat kryesore të eposit të Homerit. Disa spekulime janë më ekzotike se të tjerat – nga Azores në Amazon, Karaibe në Britaninë e Madhe. Odisea Udhëtimet e Odiseut përbëjnë vetëm një pjesë të Odisesë . Një pjesë tjetër, e quajtur Telemakia, fokusohet te djali i Odiseut, Telemaku, i cili u largua nga shtëpia në kërkim të babait të tij të humbur prej kohësh. Pjesa e fundit e Odisesë quhet Nostos (“kthimi në shtëpi” në greqisht). Nostos trajton aventurat e Odiseut sapo ai kthehet në Itakë: takimi me Telemakun, i cili ishte foshnjë kur Odiseu u largua dy dekada më pare. duke masakruar kërkuesit e gruas së tij – burrat që do të zinin vendin e Odiseut si mbret dhe, më në fund, ribashkimi me mbretëreshën Penelope, e cila kishte mbetur një grua besnike për 20 vjet.
5.
Edhe studiuesit e huaj dhe vet N.G thonë një gjë :Ka shumë paqartësi rreth origjinës së kësaj poezie. Zakonisht besohet se Odisea u shkrua diku në fund të shekullit të 8-të ose në fillim të shekullit të 7-të p.e.s. Praktikisht asgjë nuk dihet për Homerin, disa studiues madje dyshojnë për ekzistencën e tij, duke argumentuar në vend të kësaj se Odisea ishte një histori bashkëpunuese e shkruar nga autorë të shumtë. Studiues të tjerë janë përpjekur të përcaktojnë vendndodhjen e saktë gjeografike të tregimit. Disa nga vendet e përmendura brenda poemës janë mjedise fantastike, ndërsa të tjera ekzistojnë në Greqinë moderne. Atëherë pse të mos të themi se kjo ishte shpella e Ciklopit,kur të gjitha mjediset apo vendet e renditura në poemë,janë në dyshim?Dhe më e besueshmja është emërtimi i shpellës.”Shpella e Ciklopit” pra është shpella dhe ciklopi që lidhen direkt me poemën,ajo flet për shpellën dhe Ciklopin. Si hyri Odesa, brenda saj si jetoi si e qoroi Ciklopin si iku dhe si Ciklopi merr shëkmëbinj ta godas.Shikoni vendodhjene shpellës së Ciklopit në Spile do të bindeni fjalë për fjalë është përshkruar kjo shpellë. Ishullin e Ciklopeve, ku Odiseu lufton dhe verbon Polifemin, një nga djemtë e Poseidonit thuhet ,mirëpo përse shpella ka emrin:” Shpella e Ciklopit?Përse do të quhej e tillë nëse skishte punë me Odiseun apo ciklopët e asaj kohe?në atë kohë njerëzia ishin të shkurtër dhe ndoshta ciklop mund të quhej një që kishte ca cmgjatësi ma shumë se të tjerë.Edhe në gërmimet arkeologjike ,vizitoni orikun apo qytet të tjera do të gjeni vendeporta të vogla apo dhoma të gdhendura në shkëm të vogla për të jetuar sot.
6.
Kthehemi te Odisea.Historia enjohur e një udhëtimi të vëhstirëe me rreziqe.Harta e udhëtimit tregon shumë vende të përshkruar që një pjesë etyre në botën esotme mungojnë ploëtsisht.Debatimi është gjë e mrië,mirëpo kohët janë tepër të largëta.Në vitin 140 p.e.s. , rreth gjashtëqind vjet pas kompozimit të Odisesë , studiuesi grek Polybius shkroi në Historitë e tij se ai nuk mund të pajtohej me fjalën e Eratosthenes se “do të gjesh skenën e bredhjeve të Odiseut kur të gjesh këpucarin që qepi çantën e erërave.” As Polybius dhe as Eratosthenes nuk dinin për një këpucar jashtë botës së poezisë epike të aftë për të qepur një çantë që mund të përmbante fuqinë e erës, por për Polibin dhe për shumë të tjerë që erdhën pas tij, Odisea ishte një histori e vërtetë me disa elementë fantastikë. Në fakt Mesdheu është përshkruar në mënyrën më të mundshme me erërat e fuqishme por jo me mjediset reja ngase nuk aso kohe nuk dihej se çfarë bëhej pas horizont që mbështillte buzëmbrëmja në brigjet e tjera që lagte Mesdheu.Ashtu sikurse ka edhe mjedise të tjerë, që Polibi vuri në dukje se përshkrimet e Homerit për peshkimin pranë Scilës korrespondonin drejtpërdrejt me praktikat e peshkimit sicilian në kohën e Polibit. Prandaj, Homeri duhet ta ketë imagjinuar Scylla-n në një vend real, dhe ai vend duhet të jetë në brigjet e Siçilisë.Në vitet 1980, në një përmbledhje të një libri mbi hartën e Odisesë së Homerit ,bëri edhe klasicisti Peter V. Jones.Pse të themi se shpella e Spiles e cila nuk është ë përfshirë në nturine e udhtimeve të Odises edhe sot me kohët modern në rrugët turistike që bjënë për të ndjekur vijën e udhëtimt të Odises duhet thënën se nga doli emërtimi:”Shpella e Ciklopit”?Gjeografët e Odisesë shpesh ndërtonin punën e paraardhësve të tyre. Straboni mori shenjat e tij nga Polibi, duke rënë dakord se Odisea nuk ishte një mit dhe se Homeri la qartësisht të dhëna për vendosjen e Odisesë pranë Siçilisë.Gjeografi dhe astronomi i famshëm Claudius Ptolemy përfshiu gjatësinë dhe gjerësinë gjeografike për disa nga vendet që Odisea ndoqi në Gjeografinë e tij,një atlas,gazetë dhe traktat mbi hartografinë që shkroi rreth vitit 150.Ai përfshinte Lotophagitis (toka e Lotus-ngrënësve), Circaeum Promontorium (Aeaea, mbretëria e Circes), Sirenusae Insulae (ishulli i Sirenave), Scylaeum Promontorium ( Scylla) sikur të ishin ndonjë qytet apo veçori tjetër gjeografike. Megjithëse Ptolemeu nuk vizatoi asnjë tabelë të këtyre vendndodhjeve, hartat e krijuara nga llogaritjet e tij në shekujt e pesëmbëdhjetë dhe të gjashtëmbëdhjetë vendosin Lotophagitis në Afrikë, Circaeum Promontorium pranë Terracina, Sirenusae Insulae jashtë Campagna dhe Scylaeum Promontorium në ngushticën e Messinës. Është shumë e vështirë për të transpozuar shifrat e gjatësisë dhe gjerësisë gjeografike të Ptolemeut në konventat moderne. Llogaritja e tij e gjatësisë gjeografike fillon në një shkallë zero të ndryshme nga e sotmja.Në vitin 1597, hartografi Abraham Ortelius u bë personi i pare,që vizatoi një hartë të udhëtimeve të Odiseut. Ashtu si shumë gjeografë homerikë, Ortelius identifikon Scheria,shtëpia e Phaeacians, me Corcyra (tani e njohur si Korfuzi) për shkak të një pasazhi nga Historia e Luftës së Peloponezit të Tukididit duke pretenduar se Phaeacians ishin banorët e mëparshëm të atij ishulli. Ndërsa pranohet gjerësisht, ky identifikim i Scherias me Corcyra krijon një problem. Homeri e vendos qartë ishullin e Kalipsos në perëndim të Scherias, por nuk ka asnjë ishull në detin Jon në perëndim të Korkyrës. Ortelius, duke ndjekur gjurmët e Plinit, hartoi një ishull inekzistent jashtë Italisë jugore dhe e quajti atë shtëpinë e Kalipso. Ishulli imagjinar u shfaq në harta në mesin e shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe individët vazhduan ta kërkonin atë deri në të njëzetën. (Ndoshta ishte fundosur në det?Jo po pak më tej gjëndet Himara e sotme dhe shpella e Ciklopit.Nëse është Korfuzi Himra nuk është shumë larg dhe skishte mundësi që Odisea të vërtitej nëpër mesdhe për aventura deri më larg kur vendi i tij dhe nga vinte ai ishin më pranë Korfuzit dhe Himarës?Më vonë në shekullin e XIX romancieri Samuel Butler u mbështet kryesisht në topografi për të hartuar botën e Odiseut, duke identifikuar vende specifike nga përshkrimet e pyjeve, maleve dhe brigjeve. Bazuar në një lexim nga afër të gjuhës dhe temave të Odisesë, Butler arriti në përfundimin se “Homeri” ishte një grua e re, kokëfortë, e pamartuar nga Siçilia, veçanërisht nga rajoni në dhe rreth Trapanit në bregun perëndimor të saj, dhe kjo zonë duhet të konsiderohet Itaka. Rindërtimet e tij hartografike përbënin një pjesë të rëndësishme të provave të tij për këtë argument, përshkrimet e Itakës ishin shumë specifike për të treguar ndonjë gjë tjetër përveç Trapanit, këmbënguli ai, dhe njohja e autorit me rajonin sugjeronte se ajo jetonte atje. Ai besonte se Scheria bazohej gjithashtu në Trapani dhe rrethinat e tij, veçanërisht për shkak të Librit të Trembëdhjetë, “në të cilin pasazhi Neptuni e kthen anijen Phaeacian në një shkëmb në hyrje të portit Scherian, u ndjeva i sigurt se një tipar aktual po vizatohej. nga, dhe bëri një shënim se asnjë vend, sado që të shtrihet midis dy porteve, nuk do të bënte për Scheria-n, përveç nëse në fund të njërit prej tyre kishte një shkëmb të vogël gjysmë të fundosur.” Ai kërkoi për këtë shkëmb të fundosur dhe veçori të tjera specifike (një mal aty pranë, një qytet që dilte në det) dhe i gjeti në Trapani. Bazuar në këto zbulime, ai këmbënguli se pjesa më e madhe e udhëtimit të Odiseut u zhvillua në dhe rreth Siçilisë. Kjo teori hap disa çështje për Butlerin. Nëse Ciklopët jetojnë në malin Erice, mali i dukshëm nga Trapani, dhe Trapani është Itaka, atëherë pse Odiseu nuk e kuptoi se sa afër ishte me shtëpinë kur luftoi me Polifemi? Si udhëtoi Odiseu nga Scheria në Itaka nëse të dy janë Trapani? Butler duket se ka besuar se pjesa më e madhe e informacionit gjeografik në poemë ishte thjesht licencë artistike, gjë që e lejon atë të injorojë disa detaje duke u mbështetur në të tjera si provë përfundimtare.Victor Bérard gjithashtu përdori topografinë si dëshmi për interpretimin e tij të gjeografisë homerike. Bérard, një diplomat dhe politikan francez, bëri një udhëtim rreth Mesdheut në vitin 1912, duke ndjekur hapat e Odiseut, duke bërë fotografi dhe duke mbledhur informacione. Në vitin 1933 libri i tij i botuar pas vdekjes me fotografi nga udhëtimi, Dans le sillage d’Ulysse tërhoqi paralele të drejtpërdrejta midis botës së Odisesë dhe botës së shekullit të njëzetë. Harta e tij e udhëtimeve të Odiseut, e botuar në veprën e tij me katër vëllime Les navigations d’Ulysse ( The Navigations of Odysseus ) (1927–29), vendosi shpellën e Calypsos në një ishull afër Gjibraltarit, risi e tij e veçantë në fushën e Gjeografia e Odisesë . Puna e Bérard-it u përhap gjerësisht në Francë dhe më gjerë, veçanërisht në librat shkollorë; ajo formoi bazën e hartës së botuar në librin e njohur të vitit 1959.
7.
“Po Itaka ku është?”Dhe nëse e gjeni të varfër, Ithaka nuk do t’ju mashtrojë.Përshkrimet gjeografike në Odisea nuk janë kurrë aq të detajuara ose aq specifike sa mund të dëshirojë një hartograf. Vetë Odiseu e përshkruan gjeografinë dhe topografinë e Itakës vetëm shkurt.Pra, Itaka është një nga një grup prej katër ishujsh, me ishuj më të vegjël afër, por ka pamje nga perëndimi ndërsa të tjerët nga lindja. (Çfarë do të thotë që një ishull të përballet me një drejtim?) Ka pyje dhe të paktën një mal dhe është një vend i mirë për rritjen e fëmijëve. Por për disa është e mjaftueshme.Që nga lashtësia e tutje, shumë kanë supozuar se Itaka e Homerit ishte ishulli Itaka (ndonjëherë i quajtur Ithaki ose Ithaka) në detin Jon. Disa nuk u pajtuan, duke vënë në dukje mospërputhjet midis përshkrimeve të Homerit dhe realitetit të ishullit. Të tjerë donin të gjenin prova për të mbështetur këtë supozim të mbajtur prej kohësh.Dhe nëse Itaka është në detin Jon,, atëherë i bie, që shpella e Ciklopit është në Spile. Në 1868, arkeologu Heinrich Schliemann kreu disa gërmime të vogla në atë që ai pretendonte se ishte pallati i Odiseut në isthmus Aetos, në Itakë.Në ato pak urna,që zbuloi Shlimani pretendonte se kishte gjetur hirin e Odiseut dhe Penelopës, ose të paktën ato të fëmijëve të tyre. Schliemann, më i famshëm për gërmimet e tij të mëvonshme të Trojës në Hisarlik, tha se ai e njohu menjëherë Itakën nga përshkrimet e Homerit.Në vitin 1920, Frank Breëster këmbënguli që pasazhet që përshkruajnë Itakën i vendosin ishujt Homerik në brigjet perëndimore të Greqisë. Prandaj Breëster i identifikon këto me Ishujt Jon dhe e vendos Itakën në ishullin e Itakës, sepse është, siç e përshkruan Homeri, më pak i përshtatshëm nga të katër ishujt për gara me karroca. Breëster thekson se shumë nuk janë pajtuar me këtë përfundim, megjithatë, me disa që pretendojnë se një tjetër ishull i ngjan më shumë përshkrimit të Homerit për Itakën dhe të tjerë këmbëngulin se Ishujt Jon nuk janë fare ishujt e Homerit. Kundërshtimi i fundit u zhvillua pjesërisht sepse një nga të ashtuquajturit ishuj, Leucas, mund të jetë në të vërtetë një gadishull. Nga njëra anë, vetëm një kënetë ose lagunë e cekët e ndan Leucas nga kontinenti, jo uji i thellë që kërkohet për lundrimin detar.Sa i thellë ishte uji rreth Leucas në kohën e Homerit? A është madje e mundur të mbështetemi në topografinë dhe përshkrimet gjeografike për të gjetur vendndodhje që i nënshtrohen erozionit të bregdetit prej mijëra vitesh dhe ndërhyrjeve njerëzore? Çfarë ka kjo histori që i bën njerëzit kaq të etur për të gjetur shfrytëzimet e perëndive, nimfave dhe përbindëshave të detit në botën reale?Ndryshe nga Toka e Mesme ose druri i njëqind hektarësh, të cilat janë renditur në harta të detajuara në fillim të librave që i kanë ndërtuar ato, bota homerike – e cila nuk ishte ndërtuar as me bojë në radhë të parë – nuk vjen me pikturën e saj. Për shkak se askush nuk na vizatoi një peizazh imagjinar dhe nuk na tha se ishte vendi i udhëtimit të Odiseut, ne na mbetet të shpresojmë, imagjinojmë, pohojmë se bota e tij është gjithashtu e jona. Ne mund të kërkojmë që ciklopët dhe sirenat të bashkëjetojnë me specifikën gjeografike të Siçilisë dhe Korkyrës. Përpjekjet për të hartuar Odisenë duken ndryshe nga përpjekjet e tjera për të gjetur vendet e miteve dhe legjendave të famshme. Atlantida ishte vendi i një qytetërimi të mrekullueshëm, Troja peizazhi i një beteje epike, gjetja e tyre në botën reale do të nënkuptonte zbulimin e burimeve të pasura të provave për kulturat e kaluara. Vendndodhja e El Dorados duket se ka qenë e lakmuar kryesisht për pasuritë e supozuara të qytetit të humbur, Bimini për shatërvanin e përfolur të rinisë. Por çfarë fitojmë duke ditur se ku i mbante lopët Helios? Ose cilën shpellë shkëmbore dhe të pabanueshme e quajti shtëpi një nimfë rrëmbyese?Enea i ngre një varr infermieres së tij, Kaietës dhe ikën nga vendi i Circes (Eeneida, Libri VII) , nga Master of the Eneida, shek. 1530–35. Muzeu Metropolitan i Artit, Dhurata e vëllezërve Coudert, 1888.Në botën e lashtë, rindërtimet imagjinative të gjeografive homerike dhe të tjera mitike shkuan përtej ushtrimeve të thjeshta të kuriozitetit intelektual. Komunitetet u shkruan në botën homerike duke pretenduar se themeluesi i qytetit të tyre kishte bërë rrugën e tij për në shtëpi, si Odiseu, nga Lufta e Trojës. Eneida e Virgjilit , në të cilën Enea udhëton nga Troja në Itali për t’u dhënë pas njerëzve që një ditë do të jenë romakët, është më e famshmja prej tyre. Siç argumenton studiuesi Irad Malkin në librin e tij Kthimet e Odiseut , kishte vlerë politike në lidhjen e komunitetit të dikujt me origjinë kaq të larta.Dëshira për t’u ndjerë e lidhur me historinë dhe për ta sjellë atë në botën ku banojmë mbetet. Krijuar për një kurs mbi mitologjinë greke dhe romake në vitin 2000, harta interaktive online e gjeografisë odiseane e klasicistit Peter T. Struck synon t’u japë studentëve të tij një ndjenjë të përgjithshme të udhëtimit të Odiseut, duke njohur njëkohësisht pasigurinë që shoqëron çdo përpjekje për përfundimisht harta e vendndodhjeve të Homerit. Struck dha interpretimin e tij ndërsa u kërkoi studentëve të lexonin Odisenë për të dhëna gjeografike dhe të zhvillonin të tyren. Shumë prej vendndodhjeve që ofron Struck janë gjerësisht dakord (Troja, Ismarus), por ai gjithashtu lokalizon një pjesë të vogël të veprimit të poemës në Mesdheun perëndimor. Harta e Struck-ut është një nga të paktat që përshkruan kthimin pothuajse të suksesshëm të Odiseut në Itakë, i penguar nga thesi i erërave, dhe ai e tregon shumë qartë Odiseun duke udhëtuar në rreth,shkruan :Elizabeth Della Zazzera, një historiane e Evropës moderne.
8.
Shpella e Spilesë a është në të vërtetë shpella e Ciklopit? Zëra mediatik përcjellin në kujtesë tonë emrin e Odisesë dhe kthimin e tij në Itakë, gjatë këtij udhëtimi të pambarimtë, skena e ndeshjes me Ciklopin mbetet një krijim i shkëlqyer i mitologjisë. Përtej cipës së mjegullt, 7 fshatrat që prek çdo mëngjes firoma e detit janë në një trandje të vazhdueshme historike e mitike. Gërmadha të çmuar të tokës shqiptare për shekuj janë ruajtur me fanatizëm nga nëntoka jonë. Kohët qiellore nuk i fshinë dot gjurmët. Ajo është plotë dhe vetëm me thesaret arkeologjike, që presin ndriçimin në dritë se një histori e vërtetë shkencore e saj duhet shkruar.Në vitin 1939, arkeologët kryejnë gërmimet e para në shpellën e Spilesë (Himarë)gërmimet e para në shpellën e Spilesë (Himarë),botuar nga D. Mustili, provoi se shpella ishte banuar në Epokën e Neolitit të Ri (3000-2100 p.Kr.) Një fakt që njihet është se për Cardinin kemi një informacion të bollshëm nga arkeolog dhe studiues të ‘Institute of Ëorld Archaeology, University of East Anglia, Norëichtë, ku në materialin e tyre shprehen se ka regjistruar mbi 60 shpella natyrore në fshatrat e lumit të Vlorës e në rrethinat e Vlorës dhe më saktësisht 10 shpellat e Velçës dhe Sarandës në pjesën jugë-perëndimorë nga shpellat e Karaburunit në Sarandë. Nga shpellat e ekzaminuara gjatë anketës, një ose dy prej tyre ai zbuloi prova të mrekullueshme të periudhës parahistorike. Me interes të veçantë ishte një shpellë e madhe në qytetin bregdetar të Himarës, ku L. Cardini me punëtorët shqiptarë kryen gërmime në vitin 1939: “Shpella e Himarës: kjo shfaqet në lokalitetin e Spilesë, në afërsi të bregdetit Adriatik ….. Një hendek fillestar kryhet në 4 qershor duke u zgjeruar dhe thelluar më 8 dhe 9 …….. Unë bëra një verifikim në natyrë dhe pashe se qe vend mjaft interesant, i cili do të kërkojë një fushatë të gjatë gërmimeve-shumë premtuese në drejtim të rezultateve për shkak të masës së depozitimit, bollëku i mbetjeve arkeologjike dhe fauna dhe më rrallë stratigrafike e qartë ,mendova nuk është më e mirë që depozitat brenda saj, të cilat mund të hulumtohen direkt në një moment më të favorshëm, duke përdorur mjete dhe pajisje të sugjeruara nga IPU ( L.Cardini, 4 korrik 1939). Në mbërritje në Himarë, ne kaluan pjesën shkëmbore të Gjirit te Spilesë dhe në atë, që ishte një port i vogël, kështu është përshkruar nga Cardini. “Fshati shtrihet në kodrat e vogla, të cilat në veri mbyllen jashtë portit të vogël që është mbyllur nga dy degëzime shkëmbore duke arritur në det. Tre nga shpellat e hapura dhe këto janë aq afër sa për të formuar një depozitë të vetme në faqen e pjerrët në bazën e saj, 20-25 metra të gjerë. Dy shpella, të cilat duken të jenë të mjaftueshme, por të ulëta disi, janë hapur në një nivel më të lartë, pak më shumë se 100 metra nga të tjerët. Shpella që provuam ka një hyrje tetë metra të gjerë, është 32 metra e gjatë, gjashtë deri në shtatë metra e lartë dhe është më e madhe e të gjithave ‘[IPU: Cardini 1939]. Skena e qetë, përshkruar nga Cardini nuk ishte më e dukshme. Plazhi që përmbante vetëm një hotel të vogël dhe disa shtëpi ishte bërë një qytet dhe shpella që mbante aq shumë potencial për Cardinin nuk ishin më të dukshme nga buza e ujit. Duke shqyrtuar fytyrën në shkëmb brenda njësisë jugore të plazhit, ne ishim në gjendje për të gjetur tre nga pesë shpellat e ilustruara në hartën Cardini, shpella 1, 2 dhe 3 (Shpellë 1, shpella më e madhe ku Cardini ka kryer gërmime të suksesshme, ishte ende e paprekur, por e fshehur prapa themeleve konkrete të një hoteli të ndërtuar pjesërisht. Shpella ka një hyrje të madhe dhe shtrihet për rreth 30 m në kodër. Brenda, atmosfera ishte e lagësht, me myshk dhe alga. Edhe pse sipërfaqja është mbushur me mbeturina. pjesa e brendshme e shpellës ende duket të përmbajë depozitat e thella, nga ku L. Cardini ka marrë mostra, Si rezultat i këtyre mbeturinave nuk ishte e mundur të vëzhgohej hendeku, nga ku ai gjeti kocka të kafshëve, mjete stralli, qeramikë dhe vatra, nga mbi dy metra. (Mustilli, 1941). Ky material është datuar në periudhën Eneolitikë, helenistike dhe periudha romake. Edhe pse Cardini dolli në përfundimin se Shpella 1, ishte e denjë për hetim shkencor në të ardhmen, ai nuk ishte në gjendje të kthehet atje dhe sot shpella dhe depozitat e saj në masë të madhe janë të rrezikuar nga zhvillimi i ndërtimit modern. Shpellat e Himarës tani kërkojnë një rivlerësim të hollësishëm, para se arkeologjia e vlefshme e Cardinit të jete shkatërruar përgjithmonë…
