Himara në këngë

Historia e popujve në shekuj ka ardhur nëpërmjet këngëve, vajeve, bejteve e rapsodive të ndryshme. Ky është një fenomen i përgjithshëm në njohjen e historisë së popujve.
Ja Ç’thotë Rapsodi Popullor:
Pa vështro ç’thotë kalaja
e vjetër sa është dynjaja
këto gërxhe e këto maja
mposhtën ushtri të mëdhaja
S’u dha kurë Barbakaja 1)
bën kërrdinë skutaraja 2)
gjithë armiqëve u bën ballë
trima levend me pallë
qe s’lan armik të gjallë
si në Vishe e si në Balle3)
1) Vend brena kalas.
2)Vend jashtë kalasë , në mbrojtje të saj.
3) Vende në Veri te Himarës.
Gura popullore:
Himarë ,Kaninë e Drashovicë
Tepelenë, Kardhiq e Nivicë
Kaon janë të gjithë
nga një farë e nga një fis
që me ardhjen Turqisë
me vendet e Laberisë
i ndau i bëri dysh
me xhami e me kishë
Ose kënga tjetër:
Që në Igumenicë e lart
Himarë i thonë çdo fshat
gjithë trima levend
me pushkë e me penë!
Ja si e pasqyron kënga popullore:
Degjona Papë dhe na
se jemi vend Kala
o Papë i madh me fore
plotë me kisha e shenjtore
po na deshe na jep dore
ti vëmë Turkut sinore
gjithe bashke te luftojme
per të shenjtin Kristonë
ndihmona Pape, ndimona
se kemi vetë ikona
***
Ku je o Himara ime
gjithmon mbete trime
nuk dhe as një therime
që në kohë të Kaonisë
cdo armik e ke vedhise
si ata të latinisë
edhe te Ajo Sofisë
bashkë me të Bullgarisë
të gjithë sa erdhën e vanë
ikën e morrën dynjanë
këto gurë e këto anë
nuk i dheksin 1) ,nuk i mbajnë
dhe të vdekur kur janë
”nuk e pranojnë”
***
Në qishë të Mitropolisë
varur pllaka e lirisë
në bakër bukur ujdisë
me formë të ormanllisë
këto grame parë e më parë
gjithë gjak janë larë
i kemi larë me gjak
në çdo fis e në çdo fshat
në ç’do sokake e derë
i kemi mbajt me nder
shembelltirë për të tjerë
***
Në Llaman mu në shpellë
Kiço Buçi me të pjellë
e bashkë me mastor 1)të tjerë
çë kish bërë për atë det
bëj filluk e bëje lundret
”Ustallarë”
qe i hidh brenda ne det
bukurjare e te lehte
që mbanin dyzetë vetë
e vagonin me të shpejtë
si zorqethte në street 1) në tokë
Neço Muko ”Himarioti”
Vajzë e valëve
pret atë që pret
dhe një dhimbje ndjen
gjithë bota venë e vinë
po ai pse s’vjen?
Të bukurit zogjë
dua tju pyes
rron apo nuk rron
ndonjë lajm a ndonjë letër
vallë pse s’dërgon…
Bukur e pasqyron në shkrimet e tij artisti dhe poeti i mirënjohur Odhisea Goro për vitet e fundit, për zhvilimet e pas vitit 1990.
Ika gurit i ika pragut tim
siç më sheh i dëshpruar
të shes krahët në mërgim
në mërgim për tu munduar
1)”Trupi”
Pastaj i drejtohet Atdheut:
Thirri zogjtë në fole
mos i lë në retë e humbjes
një këtu e një atje
Shqipëri shqiponjë e dhembjes
mblidhi binjtë nga i ke
ndalu pak merrmë dhe mua
hidhëm tej në tokën time
atje lart ku kam shtëpinë
ku ka rrënjët kënga ime…
Mbledhur nga Thoma Kolagji( nga libri “Himara në Këngë