Studim analitiko-sintetik i vëllimit poetik “Në arkivin e kujtimeve” të poetit Qazim Berisha
Vëllimi poetik “Në arkivin e kujtimeve” i poetit Qazim Berisha, përbën një kontribut të çmuar në letërsinë shqipe, duke ofruar një udhëtim të thellë nëpër ndjenja, kujtime dhe përjetime historike. Strukturimi i librit në cikle të ndryshme, na ndihmon të kuptojmë se sa shumë vargjet e tij janë të lidhura me tematikat e atdheut, dashurisë dhe kujtimeve.
I. Strukturimi i librit dhe ndarja në cikle
Qazim Berisha, si poet dhe autor, shpesh përdor strukturimin e cikleve në librat e tij për disa arsye të rëndësishme.
Së pari, ciklet e lejojnë autorin të eksplorojë tema të ndryshme në mënyrë më të detajuar. Çdo cikël mund të përqendrohet në një temë specifike, duke i dhënë mundësi autorit të zhvillojë ide dhe emocione në mënyrë më të plotë.
Së dyti, duke e ndarë librin në cikle, Berisha krijon një strukturë të organizuar që e bën leximin më të lehtë dhe më të këndshëm. Lexuesi mund të navigojë më lehtë përmes tekstit dhe të gjejë pjesët që i interesojnë më shumë.
Së treti, ciklet mund të reflektojnë përjetime të ndryshme jetësore, emocione dhe rrethana, duke krijuar një panoramë më të gjerë të jetës dhe ndjenjave njerëzore. Çdo cikël mund të shërbejë si një mikrokosmos që i jep lexuesit mundësinë të identifikohen me përmbajtjen.
Së katërti, strukturimi në cikle mund të tregojë evolucionin e mendimeve dhe emocioneve të autorit gjatë kohës. Kjo mund të ndihmojë lexuesin të ndjekë rrugëtimin e poetit dhe ndryshimet që ndodhin në përceptimin e tij për botën.
Dhe, së pesti, vetë ciklet mund të ndihmojnë në krijimin e një atmosfere të caktuar brenda librit. Çdo cikël mund të ketë një stil, ton, ose emocion të veçantë, duke e bërë librin më të pasur dhe më të ndjerë.
Pra, strukturimi i librave në cikle është një teknikë efektive që ndihmon autorët si Qazim Berisha të organizojnë dhe thellojnë përmbajtjen e tyre, duke krijuar një përvojë të pasur dhe të kuptueshme për lexuesit.
1. “Gjuha e Zjarrtë”
Ky cikël përmban poezi që ngjallin emocione të forta ndaj përkushtimit për atdheun. Vargjet e poezive “NATO në Kosovë”, “Mars i lavdisë” dhe “Hajdeni të merremi vesh” e përshkruajnë kontekstin historik dhe luftën për liri. Poetika e Berishës zbret në truallin e realitetit të hidhur, duke reflektuar mbi shpresat dhe sakrificat e popullit shqiptar.
Këtij cikli i takojnë edhe poezitë: “Jehonë malesh”, “Fitore e madhe”, “Me hap të mbarë”, “Me fytyrë nga Shqipëria nënë”, “Satanët do të pësojnë keq”, “Këndoma këngën e zemrës”, “Miq, vërtet nëse jeni miq”, “Hape gjirmën e zemrës”, “Ti gjakatare, me emër të turpit”, “Rritë e dritë për atdheun tonë”, “Armiqësisht”, “Paqe në zemrat tona”, “Në arkivin e kujtimeve”, “Nositët nuk kthehen më”, “Si ta duam atdheun” dhe “Studentët e patën vrarë frikën”.
2. “Kujtime mallëngjimi”
Kujtimet janë në qendër të ciklit të dytë, ku autorit ia del mbanë të portretizojë bukurinë e kujtimeve dhe nostalgjisë. Vargjet si në poezitë “Mall në blerim të syve” dhe “Koha është margaritar” theksojnë rëndësinë e kujtimeve dhe ndjenjave që ato përmbajnë, duke krijuar një atmosferë melankolike, por njëkohësisht pozitive.
Këtij cikli i takojnë edhe poezitë: “Ngjyra jete nëpër stinë”, “Kujtime të bukura”, “Në vallen e yjeve dritë”, “Buzëqeshje”, “Si dorë e butë”, “Në telefon fola me mikun”, “Muzgu”, “Në teatrin e yjeve”, “Kujtime drithërimi”, “Në vetull të malit”, “Tejlumë”, “Te trualli i vjetër”, “Mallëngjim i pashuar”, “Kur ikin veprimtarët, ndalon dielli”, “Sytë pikojnë lot gjaku”, “Poeti nuk vdes kurrë” (I Kadare), dhe “Poetit të dritës” (A. Gjata).
3. “Jeta është e bukur”
Ky cikël është një reflektim i thellë mbi jetën dhe vlerat e saj. Vargjet e poezive “Parfum trëndafili” dhe “Jeta është dialektikë” flasin për bukurinë e jetës, përmes imazheve të natyrës dhe ndjenjave të thella që na përfshijnë. Këtu, poeti bën thirrje për dashuri, shpresë dhe optimizëm.
Të këtij cikli janë edhe poezitë: “Vargje zemre”, “Nëna gatuente me dashuri”, “Bastardë të namur”, “Çiltërsi shpirti”, “Ecnim bashkë me rreze”, “Në portë të lumit”, “Mozaik vjeshte”, “Dy kumri këndonin shqip”, “Me ëvetar të dhembjeve”, “Misioni ynë”, “Jeta ime me travaje”, “Një ditë”, “Kur ikin stinët”, “Qyteti i ndarjes”, “Po kjo është mallkim”, “Trëndafilat e kopshtit tim”, “Ujku nuk është njeri” dhe “Në pritje”.
4. “Përtej oqeaneve”
Në ciklin e katërt, Qazim Berisha trajton temën e diasporës dhe lidhjeve me Amerikën. Vargjet si në poezitë “Më prit, Amerikë” dhe “Bukuri diellore” shprehin nostalgjinë dhe dëshirën për lidhjen me atdheun, por gjithashtu festojnë mundësitë që ofron jeta jashtë. Kjo përbën një frymëzim për lexuesit, duke iu ofruar një pasqyrë të jetës në diasporë.
Këtë cikël e përbëjnë edhe poezitë: “Amerikë- djep i demokracisë”, “Në mes vëllazërve shqiptaro- amerikanë”, “Përditshmëri”, “Zogjtë na zgjonin nga gjumi”, “Di të flas vetëm me gjuhë të vargjeve”, “Prometeu i pamposhtur”, “Nuk i shes dhembjet”, “Krimet mbetën pa gojë”, “Flas me ty, hënë”, “Në deltën e harrimit”, “Dy lapidarë në rreze drite”, “Këtu ka vetëm miqësi”, “Në Dallasin e bukur”, “M’u kujtua Fan Noli”, “Amerikë, gjithmonë pranë të patëm”, “Një i moshuar ujit lulet” dhe “Në Amerikën e largët”.
5. “Syri i Diellit”
Cikli përfundues “Syri i Diellit” është një shpresë e plotë dhe optimiste. Vargjet si në poezitë “Lind ditë e re” dhe “Kur lind dielli mbi qytet,” përshkruajnë një fillim të ri dhe rinovimin e shpresës.
Poeti e mbyll këtë cikël, por edhe tërë vëllimin “Në arkivin e kujtimeve” me një mesazh të fuqishëm për dritën dhe mundësitë që ofron jeta, duke e nxitur lexuesin të besojë në një të ardhme më të ndritshme.
Të këtij cikli janë edhe poezitë: “Peri i ndarjes”, “Mitrovicë”, “Ti ke mision”, “Rinisë shqiptare”, “E hëna”, “Fillimvjeshtë”, “Në rrugën e nderit”, “Kur bie nata në bregdet”, “Hape portën e dashurisë”, “Syri i Diellit”, “Muzat e natës”, “Si ta gjejmë çelësin e lumturisë”, “Dritëhijet e hënës”, “Me duar të bardha”, “Zoti im”, “Duke pritur aurorën”, “Filozofija e jetës” dhe “Janë lulelirie gjaku.
Vëllimi “Në arkivin e kujtimeve” i poetit Qazim Berisha është një testament i pasionit dhe përkushtimit të tij për letërsinë dhe atdheun. Duke i përfshirë në cikle të ndryshme, me poezitë e veta, ai arrin të ngrejë zërin e popullit shqiptar dhe të portretizojë me një gamë të gjerë emocionesh dhe përjetimesh. Poezia e tij, e cila është e pasur me imazhe dhe ndjenja, e bën këtë vëllim një kontribut të rëndësishëm për letërsinë shqiptare, duke u ofruar lexuesve një përvojë të paharrueshme dhe frymëzuese.
II. Poetika e Qazim Berishës
Poetika e këtij poeti të talentuar shquhet për thellësinë emocionale, për përdorimin e fuqishëm të imazheve dhe me një stil unik që bashkon realitetin me idealizmin. Ai është një nga ata poetë që me penën e tij arrin të nxjerrë në pah ndjenja të forta atdhetarizmi, nostalgjie dhe dashurie, duke e bërë lexuesin të ndjejë çdo varg që shkruan. Poezitë e tij janë një pasqyrë e ndjenjave të tij më të thella, përjetimeve personale dhe kolektive, si dhe reflektime mbi jetën dhe vlerat që ajo ofron.
1. Tematika e atdheut dhe e lirisë
Një nga temat kryesore në poetikën e Qazim Berishës është atdheu. Ai e trajton atdheun si një entitet të shenjtë, të cilin duhet ta duam dhe mbrojmë. Poezia e tij e ngre zërin për lirinë e popullit shqiptar, duke theksuar sakrificat dhe përkushtimin e atyre që luftuan për çlirim. Vargje si “Rritë e dritë për atdheun tonë” nënvizojnë rëndësinë e besnikërisë ndaj vendlindjes dhe kujtimin e dëshmorëve që dhanë jetën për lirinë e saj.
2. Nostalgjia dhe kujtimi
Në poezinë e Berishës, nostalgjia është një motiv i shfaqur vazhdimisht. Ai e portretizon të kaluarën si një thesar që duhet ruajtur, duke e përshkruar atë me ndjenja të thella malli dhe dashurie. Në ciklin “Kujtime Mallëngjimi”, Berisha e nxjerr në pah bukurinë e kujtimeve dhe momentet e çmuara që e përshkojnë jetën e tij. Imazhe si “Mall në blerim të syve” ndihmojnë në krijimin e një atmosfere melankolike, duke e bërë lexuesin të reflektojë mbi përjetimet e veta.
3. Dashuria dhe humanizmi
Dashuria është një tjetër temë që qarkullon në vargjet e tij. Berisha e paraqet dashurinë si një forcë të fuqishme që e ndihmon njeriun të kalojë pengesat dhe vështirësitë e jetës. Ai e shpreh dashurinë për njerëzit e tij të dashur dhe për atdheun në një mënyrë të natyrshme dhe të ndjeshme. Vargjet si “Nëna gatuente me dashuri” janë një testament i lidhjes emocionale që autori ndjen për familjen dhe vlerat që ajo përfaqëson.
4. Përvoja e diasporës
Berisha, përmes poezisë së tij, adreson gjithashtu përvojën e diasporës shqiptare. Në ciklin “Përtej oqeaneve” ai eksploron ndjenjat e mungesës dhe nostalgjisë për atdheun, ndërsa jep një pasqyrë të jetës në Amerikë. Vargjet e tij si “Më prit, Amerikë” theksojnë shpresën për të gjetur një vend në një botë të re, por gjithmonë me mendjen dhe zemrën tek atdheu.
5. Stili dhe forma
Stili i Berishës është i larmishëm, duke kombinuar vargje të lira me ato të strukturuara, për të krijuar një ritëm të veçantë që e karakterizon poezinë e tij. Ai përdor figura poetike si metaforat, simbolet dhe personifikimin për të theksuar emocionet dhe idetë që dëshiron të shprehë. Përdorimi i gjuhës së thjeshtë dhe të kuptueshme e bën poezinë e tij më të afërt me lexuesin, duke e bërë atë më të qasshme.
6. Mundësia e reflektimit dhe ngritjes së zërit
Berisha e përdor poezinë si një mjet për të ngritur zërin për çështje shoqërore dhe politike. Ai nuk heziton të flasë për padrejtësitë dhe vuajtjet e popullit të tij, duke e bërë poezinë e tij një formë proteste dhe një apel për ndryshim. Kjo e bën poezinë e tij të ketë një dimension social, duke u përqendruar në realitetin dhe përvojat e njerëzve.
7. Përballja me realitetin dhe historia
Shumë poezi të Berishës trajtojnë tema historike dhe ngjarje që kanë lënë gjurmë në kolektivitetin shqiptar. Ai e përdor poezinë si një mjet për të reflektuar mbi padrejtësitë dhe vuajtjet që kanë kaluar shqiptarët, duke u dhënë zë kujtimeve dhe historisë së tyre. Kjo e bën poezinë e tij një formë proteste ndaj padrejtësive dhe një thirrje për ndryshim.
III. Figuracioni poetik dhe metrika e vargjeve
Qazim Berisha është një poet i njohur për përdorimin e figuracionit poetik dhe metrikës së veçantë në krijimtarinë e tij. Ky kombinim e bën poezinë e tij të jetë e pasur, e ndjeshme dhe tërheqëse, duke u ofruar lexuesve një përvojë të thellë estetike.
1. Figuracioni poetik
a. Metafora dhe simbolika
Një nga karakteristikat kryesore të figuracionit poetik të Berishës është përdorimi i metaforave dhe simboleve. Ai shpesh përdor metafora për të shprehur ndjenja komplekse dhe për të krijuar lidhje mes natyrës dhe ndjenjave njerëzore. Për shembull, përdorimi i natyrës si simbol i emocioneve, siç shfaqet në vargjet e tij, e bën ndjenjën e atdhetarizmit dhe dashurisë më të prekshme. Një shembull i tillë është kur ai e krahason dashurinë me lulen, duke i dhënë asaj një dimension të ri.
b. Personifikimi
Berisha shpesh përdor personifikimin për t’u dhënë jetë objekteve, duke krijuar një lidhje më të ngushtë me lexuesin. Duke i dhënë zë natyrës, ai arrin të shprehë ndjenjat e brendshme të njeriut dhe përvojat e tij. Kjo teknikë bën që lexuesi të ndjehet i lidhur me temën e poezisë dhe të përjetojë emocionet që ajo transmeton.
c. Pikturimi i imazheve
Imazhet në poezinë e Berishës janë shumë të gjalla dhe piktoreske. Ai përdor detaje të qarta për të krijuar pamje që e ndihmojnë lexuesin të vizualizojë situatat dhe ndjenjat. Kjo e bën poezinë e tij më të prekshme dhe më të kuptueshme, duke e theksuar bukurinë e gjuhës dhe emocioneve që shpreh.
2. Metrika e vargjeve
a. Forma dhe struktura
Poezia e Qazim Berishës karakterizohet nga një ndarje e qartë në vargje dhe strofa. Ai shpesh përdor forma të ndryshme metrikore, duke filluar nga vargjet e lira deri te ato me strukturë të rregullt. Kjo e ndihmon të përçojë mesazhin e tij në mënyrë më efektive, duke u përshtatur me emocionin dhe temën që trajton.
b. Ritmi dhe muzikaliteti
Ritmi i vargjeve të Berishës është një tjetër aspekt i rëndësishëm. Ai arrin të krijojë një muzikalitet të veçantë në poezitë e tij, duke përdorur elemente si aliteracioni dhe asonanca. Këto teknika japin një ndjesi lëvizjeje dhe harmoni, duke e bërë leximin e poezisë një përvojë të këndshme dhe tërheqëse.
c. Rima
Berisha shpesh përdor rima të rregullta dhe të parashikuara, por nuk heziton as të eksperimentojë me rima të lira. Kjo i jep mundësinë për të shprehur lirshëm ndjenjat dhe idetë e tij, duke e bërë poezinë më të pasur në përmbajtje dhe në formë.
Përfundim
Poetika e Qazim Berishës është një përzierje e ndjenjave të forta, kujtimeve të dashura, dhe me një ndjenjë të thellë të përgjegjësisë ndaj atdheut. Ai është një poet që di të krijojë një lidhje të ngushtë me lexuesin, duke e bërë atë të ndjehet pjesë e historisë dhe kulturës shqiptare.
Me një stil të veçantë dhe një tematikë të pasur, Berisha arrin të krijojë një poezi që është njëherësh emocionuese dhe frymëzuese, duke e pozicionuar atë si një nga zërat më të rëndësishëm të letërsisë shqipe.
Motivika dhe tematika e poezisë së Qazim Berishës është e pasura dhe e larmishme, duke reflektuar një gamë të gjerë ndjenjash dhe përvojash. Ai arrin të krijojë një lidhje të ngushtë me lexuesin, duke i ofruar atij një botë ku mund të reflektosh mbi jetën, dashurinë, atdheun dhe njerëzillëkun.
Me një stil të veçantë dhe një përdorim të kujdesshëm të figurave poetike, Berisha e bën poezinë e tij një pasuri të vyer të letërsisë shqiptare.
Figuracioni poetik dhe metrika e vargjeve të Qazim Berishës janë elemente të rëndësishme që e karakterizojnë krijimtarinë e tij.
Përdorimi i metaforave, personifikimeve dhe imazheve të gjalla e bën poezinë e tij të thellë dhe emocionale. Ndërsa struktura metrikore, ritmi dhe muzikaliteti i vargjeve ofrojnë një përvojë estetike të veçantë. Këto aspekte kontribuojnë në forcimin e mesazhit dhe ndjenjës që poezia e Berishës përçon, duke e bërë atë një nga zërat më të njohur dhe të dashur në letërsinë shqipe.
Zymer Mehani
