Kanga e mrame
(novele)
-He moj moter çka e ke kte ftyre te trishtume sonte
-A po m’len rehat moj Marie
-Hajde hajde qeshu neser bahesh nuse ,dasem te madhe ka me ba baba hej sa pushke ka me u shti e sa berra kan me u pjeke ,kan fillu qyshe sonte me I pre.N’patalok baba ka thane du me I pjeke dhe ka me ba zjarm te madh
‐Mire moj mire po kush me pret kur te ulem prej kalit ,mos ruajna zot asht ndonji keqan e mu m’duhet me e kalu jeten me te o me u hjedhe prej shkamit e me maru
-Çka je tuj fole moj e marr Martini m’tha qe asht alamet djali I bukur e I fort I hyp kalit ne vrap dhe I kndon lahutes ma bukur se te tane.
-Moj Mari shif çka jane kto kuaj nervoz qe po shkelin me trok token.Maria shef ne frengji .Jane pese kalors ,u ka dale baba para ,dul edhe nana e po shkyne faqet,diçka e keqe ka ndodhe.Vajzat u mblodhen si te trume ne nji qoshe te odes me sy ka dera ,nuses fillun me i rrjedhe lot prej syve
-Fshiji he dreq -I bertit Maria ,-mos ndjell keq.Hapet dera dhe futet e ama
-He moj nane pse erdhen ato kalors? -pyeti Maria
-Sollen kalin e bardhe per nusen ,kal te bardhe u kerkoi baba dhe kal te bardhe sollen
-Po faqet pse I gerdhishte moj nane-pyeti Maria
-Hajt moj dreq e çka t’shkon ne mend,e ku po mi shef faqet e gerdhishtuna he ,hapi syt e shif -I bertit e ama
-Mos ka ndodhe gja moj nane pyeti nusja Hana e bukur qe e kishin mblu ret e friges e te trishtimit
-Jo moj bija ,po bini me fjete ty Hane kan me t’ardhe grat me t’veshe e me t’ba nuse ,baba ka me shtru pese sofra me mish e raki ka me gersit lodra e pushka dhe ty do te vijne me t’marre nji dyzine krushq e kan me t’percjelle nji dyzine me tand vlla Martinin ne kry.
-A nuk po na rrene moj nane-foli Maria
-Ke dal mensh moj vajze a I thuhet nanes mos po na rren -foli dhe e gjujti te bijen ne faqe.Maries ju ndez faqja o sa dhem shputa e nanes.Asht fmija I tret ne shpi Maria po dy gur bashke nuk I leñ,nget mbas dhive ne kullot ,lot me dy qent e tufes ,futet ne kru dimen vere e lane kamet dhe aty krehe floket e zeza te gjata.Asht e bukur Maria ka fillu me hedh shtat dhe nen fustan ne gjoks kan fillu me ju duke dy kokrra molla te vogla.ajo here pas here I preke dhe I pelqen e shef se kadal kadal po bahet gadi me kene gru e me shku ne fatin e vet.Hana asht tjeter ,asht ma e terhekun ,,ndigjon çdo kshille dhe urdhen te se ames dhe I kryn menjihere.Kur I thane se t’kena dhan ne nji katund afer ,e priti me vaje ,nuk u gzu nuk donte me u largu kaq shpejt prej babes e nanes dhe prej Martinit qe e ka shok e vlla.Maria u gzu shume qe motra po martohet e po I liron rrugen kurse Martini e ndjene shume ndamjen me motren e madhe dhe gadi perdite I sjelle lule ose I kndone me lahute aty te kroni.Nuk e dha fjalen baba pa e pa nji here Martini djalin qe do te marre motren e ti.Hana nuk fjeti tane naten dhe neper ate frengji te vogel gishtat e drites se hanes ledhatojne ftyren e Maries qe flene si engjell.O sa e don kte motren e vogel megjithse asht lojcake dhe gjithmon kerkon me dale para saje Hana nuk ja merre per keq po qeshte me gjithe shpirt Maria asht gzimi I ksaj shpije.Baba asht I mire por natyre e eger me vajzat rrin larg ja ka lane te shoqes te merret me ta ,ai tane punet I ka dhe I kryn me djalin Martinin dy metra djale I forte si katalla ,tane malcia I thojne se I ngjet shume.Kur gersiten ne dere Hanen sa e kishte rreke gjumi.Hapi deren erdhen kater gra te katundit me e veshe e me e ba nuse.Ne patalok ne oborrin e madh ishin ndeze dy zjarre me pjeke mishin ishin shtru afer kronit sofrat e mbi ta shishet e vogla te rakise ,kishte thirre baba lahutarin ma te mire te krahines ishte plake dhe dergun dy te rije me kuaj ta marrin.Kur erdhen krushqit sa u afrun te kulla gersiten pushket dhe ju pergjigjen me batare nga shpijaKanga e daullet u nderprene
-Pse heshti daullja -berti I pari I krushqve dhe u bani me shej te tanve me zbrit prej kuajve dhe ja moren valles e shprazen pushket .Hana dul ne oborr dhe tane syt e dasmorve u ngulen mbi te -O zot sa e bukur asht motra e jeme-gadi nuk bertit Martini dhe e mur per krahu dhe e hypi te shkami e priti me I sjelle kalin e bardhe qe I kishin sjelle krushqit.Hana u drodhe ,ne krahun e ati qe solli kalin pa nji shirit te zi,,desht me pyet Martinin kerkoj kme sy me gjete cili ìshte fati I saje por grat I hodhen duvakun,Martini e hypi ne kal.E percollen me kange e krisma pushke.Hana tane rrugen ndjeu se diçka ka ndodhe ,krushqit ecnin mbi kuaj te heshtun ,Martini nuk ju afru asnji here afer kalit te saj.Ne shpine e madhe ku u futen I priten me kange e batare pushkesh.-Hanen e zbriti prj kalit Martini u rrok me motren ne qafe dhe Hanen e moren do gra me kange ja lyn gishtat me mjalte dhe ja mshteten te dera e madhe e kulles I hodhen oriz dje lule mbi krye dhe e ngjiten neper shkalle ,e futen ne nji dhome te madhe ku e priten nji dyzine gra te tana me shamija te zeza ne kry.Kur ja hoqen duvakun e pa grat me shamija te zaza Hanes ju dridhe zemra.Grat me ftyra te zbehta e shamine ul mbi sy ja moren kanges dhe mandej nji nga nji dualen prej dhomet.Ne dhome u futen dy gra te moshume me nji bebe te vogel ne duar dhe ja vune beben ne prehen Hanes.Diçka ndjella keqe I sollen ftyrat e dy plakave.Gjithshka pushoj nuk ndihen ma daullet pushket kanga me lahute .Sa percollen njerzit e nuses ne oborr filloi xhama e burrave qe po shkynin gjoksin e faqet prej dhimjet.Hanes ju duk se u rrxu mali u rrxu shpija dhe u trem aq shume desht me u çue me pa pertej dhomes çka po ngjet por dy plakat e kapen fort per krahesh dhe e ulen
-Mos luej-i bertiten nji za
Don me bertit por z’din pse? diçka ja ka shpeshtu rritmin zemres mezi nginjet me fryme ,çka ashte ajo xhame ke po qajne ato burra pse me moren mu e bane dasem me te vdekun ne shpi ,kush asht I vdekuni
-Kush asht vra ,ke po qajne -guxoj me pyet Hana
-Pusho ti nuk te duhet gja ,rri urt-i bertiti njena prej plakave tuj e pa eger.
….._ ……
Marku I nisi fjale tane fisit per dasmen e djalit te madh Preka .Marku ka dy djem Preken dhe Deden dy alamet djemsh te bukur e te fort si lisi.Marku thirri pjeksit ma te mire te mishit ne tane malcin mori lahutaret ma te mire ,I than per nji qe I bjen lodres me te hjedhe ne valle edhe mos me dasht me kcy..E bani gadi kalin e bardhe qe e kishte da ma krushkun me e narr nusen me te.Gjithshka po shkonte per bukuri.Preka me Deden shkun me shoket me garu me kuaj ,nana I kerkoj mos me shku ,tash je burr neser merr nusen I tha -nuk ban -M’kerkojne shoket moj nane !-qeshi Preka -para se me u ba burr rri edhe pak I ri qeshen shoket .Nana Dile nuk e ndin vetin mire ,eh zemra e nanes edhe kur dielli shndrit dhe tane njerzve I a ka marre mend shkelqimi I tije zemra e nanes ndjen se nji re e keqe e zeze do ja mbylle shkelqimin.Pse nuk shuhet dielli ,bota e kjo kulle pse nuk shemen nane Dila ra pa ndjenja ne pragun e kulles kur i sollen djalin te varrum me dy plage ne gjoks.Marku bashke me shume burra te fisit erdhen me turr dhe u ndalen mbi kufomen e bukur te te birit.Marku I a mori kryt ne prehen dhe nuk po dinte a po merr frym a jo
-Pse ma bane kte xhame mor bire neser baba te donte dhanderr-O zot I rafte tane forca e jote tane rrufet e flaket mbi ate konak qe ka le e rrit nji kafsh te tille.O zot -bertit Marku -du gjak gjak
Dy burrat e fisit e moren prej krahesh dhe e çuen ne kame
-Hajďe ju gra lejeni vajin por merreni kte te zezen nane dhe futeni mrend
-A e more vesht kush ta vrau vllan -pyeti Marku,Deden
-E ndoqem deri posht ,na hupi neper pyll asnji nuk e njofti-foli djali
-Ai nuk ka zbrite prej qielli gjejeni ,po qe I katundit digjjani shpine e perzejani njerzit po qe I huj shifni te kush ka bujt.
–Po dasma -pyeti njeni prej kushrijve
-Dasma do te bajhet -bertiti Marku
-Dasem pa dhanderr-pyeti nji kushuri tjeter ma I vjetri me nji gunge te madhe ne balle e me peshqirin e hjedhun ne qafe qe thithte tuj gulqu tymin e duhanit prej llulles ba prej shqopes
-Dasem me dhander baca Kole dasem me mish e raki e ahenge
-Dasem me kufon e dhandrrit ne shpi kurr ,bertit baca Kole
-Baca Kole ta njof nderen ta du fjalen tande te meçme e mendova si ma I vjetri I fisit nuk do kerkojshe me prishe zakonet tona.Dasma do te bahet ,do ta marrim nusen me daulle e me batare mbasi nusja te futet ne shpi mbaron dasma dhe fillon xhama .
-Burrat e fisit e aprovune me kry.-Banu gadi pese kalores dhe te shkoni te shpija e krushkut ti thoni xhamen qe na ndodhi dhe vajzen ta bajne gadi per neser ,ti bajne dasem e ta percjellin me batare pushkesh ,prej nesh do shkojne dymdhjet vete edhe prej tyne dymbedhjet vete shoqnusa te nuses ,nusen e du me duvak te kuq-thirri Marku.
Deda asht ndry ne nji qoshke te dhomes se oxhakut dhe nuk I pushojne lotet.Ndjen se tane qenien e ti e ka pushtu nji egersi e madhe ashte gadi me prishe gjithkend qe I del para.Vllau I a volli zemre don te jete me te ne nji vorr I vdekun deri sa tia marre hakun,o zot do ti veje flaken shpise gjindjes.Fmijt e Markut njifen per djem te bute qe nuk jane zane me kerkend ne malci,por kuzhdo me e pa sot kte djal nuk ka me e njofte.I ka lshu fjale shokve, kushrijve sonte me dale neper tane malcine me ra deri posht afer rruges e me pyet shpi per shpi a ka njeri te ardhun aty.Xhama qe I ndodhi Markut ka pushtu tane malciin dhe ka plase shume themele kullash dhe friga nanash se gjaksat levizin neper kete vend qe nuk po dune me e lane te qete.Ne tane malcin u ngul si gozhde pyetja -pse e vrane djalin e Markut nji dite para dasme dhe ne mendjen e gjithsecilit pyetjet e hamendjet jane me mijra -Pse e vrane djalin e Markut para dasme ?Mos ndoshta…….
Mos ndoshta kur shkonte ne kishe Hana me motren vllan e prind dikuj ja ngul gozhde ne zemer ftyra e saje dhe asht betu e perbetu se ate vajze vetem ai ka me e gzu dhe askush tjeter.Marrina qeshin me marrinat e veta njerzit qe u shkone ne mend nji marri e tille
Atehere pse pse pseeee?
Pse u ba si trokitje qe I prishte gjumin gjithkuj ne malci ,pse ,po mor burr e ka nji shkak ,nuk shkon tjetri me ja shpraze armen tjetrit ne gjoks per kot.
Marku po e vune shume vrasjen e djait.E shoqja e ka hume krejt nuk ka lujt prej shtrojeve
-Hajde leviz marroçe nuk du dy varre ne shpi ,çou e priju grave e bane gadi dasmen
-Kurre -bertet e shoqja ,-mor a ke zemer ti bane dasem me mortin ne shpi-bertet e fillon me qa me te madhe
-Pusho moj e marre e di se ke dhimje ,po mu nuk me dhem si kujton ti?, por zakonet jane zakone,nuk du t’me qeshin e t’me diftojne me gisht sa te jem gjalle ne malci
-Po nuk ma ban zemra me prit nuse ktu mor burr pa qa me xhame djalin
-Hajde çou ,burrat po rregullojne e po e veshin djalin
-Hej kuku ne vend qe me e veshe per dhanderr po e veshin per mort ,’foli dhe drejtoi duart ka qielli -O zot me merr hak kush ja thau zemren e nanes e gjete ate ta ndine edhe nana e ti dhimjen teme
-Hajde boll ,priju grave te rregullojne sofrat afer burimit ,mbushni shishet me raki ,piqni buken kollomoqet ,nxirrnii llallen e ftofeni me broke te burimi ,luj gru je zoja e shpise-foli Marku dhe I hodhi doren ne sup
-Po djali çka tha kur I the do te marr nusen e vllaut-pyeti te shoqin
-Nuk flet asht ndry te oxhaku dhe pret me u erre e me dal me kerku ne tane malcine vrasesin e vllaut-
-Zot ma ruaj djalin -foli e ama dhe bani kryqin.
Sa u err ja behen ne oborr nji grup te rijsh mbi kuaj te tane me mauzerra ne dore nji tuf qensh te eger stani u rrijne afer kuajve jane te eger e nxjerrin shkume prej goje.
-Ruajuni Dede kushedi ku rrin m’shehe ,I ligu asht I pa bese lshoni qent perpara e ju u shkoni mrapa -e porositi Marku
-Mos ke merak babe ,nuk kthehem ne
shpi pa e gjete gjaksin diku asht fshehe neper pyll.-I hypi kalit dhe u priu shokve.Marku u fut te ksolla e dhive mori spaten dhe u ngjite te kodra dhe filloi me I ra nji pishe te trungu.Ka nji ngerq qe po ja shtrylle krahnorin dhe po ja mpine krahun-Hej dreç cka t’gjeti mor burr I dheut qe po te mbyt ligshtija ,dhe I ra me tane forcen me spate trungut qe mbas disa te rameve filloj me u lekund dhe ra sa gjane gjate mbi bar.U ul ndezi llullen dhe ju shkrehe vaj
-Phu I pa burr -shau vedin tuj fshi syt me dur -a te iken mend ,mblidhe vedin ai qe ta bani mortin do gjindet njihere .Don vetem me e pa ne sy e me e pyet -Cilin hak more te une apo te djali ma thuj mor qen-bertit fort dhe I ra me grusht gjoksit,qe nuk I dhimti ky grusht sheme edhe nji dem ,krahnori I ti as se ndjeu.Djali me shoket u kthyne vone,Marku po e pret djalin te dera e kulles.
-E gjetem babe-bertiti djali
-Ku e keni ta shof -u çue vrik Marku
–Dekun babe dikush I a kishte ba shoshe gjoksin
-Ku e dini ju se ashte ai?-bertiti Marku.
-Asnji prej shokve nuk e njofti nuk asht kndej ka ne-foli I biri.-Ku e late-i foli Marku.–Gadi e shkyne qent e morem dhe I hapem nji grope dhe aty e futem
-A late ndonji shej se ndoshta dikush e kerkon?.–I vendosem nji dru ne kry-foli djali
-A ishte I ri a I vjeter? -pyeti Marku -N’moshe te re ishte babe.-Mire percilli shokèt mbasi t’hajne diçka -foli Marku dhe shtyu deren e u fut ne kulle.Nuk ka gjume ,çka donte prej djalit tem qe ja mori jeten çka I ka marre, ku ja ka pre rrugen me shku deri te vrasja.Apo e ka shty dikush.?Kte pyetje po ja bane vetes per here te pare.Kush e vrau ,duket kreu punen qe e pagun dhe e hoqen mos me I dale era krimit.I iku gjumi.
-Ktu duhet kerku ‘foli dhe filloi me I pa ne ftyre te tane njerzit e malcise ,po u shifte syte po I shifte durt kur ndezin çibuket te tane ne mendjen e ti fillun me levize miqt dhe armiqt e ti,te tane ju pikturun aq qarte se ju duk se ashte ne mes tyne dhe I kerkon ndihme me gjete vrasesin jo jo -du dorasin -bertiti–A the gja Mark-foli e shoqja dhe u çue ne brryla e habitun kur pa burrin te veshun pa hjeke as opingat.-Flej flej -foli Marku.
Iken edhe dy grate me fmijen dhe e lane vetem Hanen.N’tane n’at kulle nuk ndigjohet asnji za as ne oborr ,mbasi mbaroi xhama ra nji heshtje qe e tremi fort nusen e re.Dhandrri nuk hyni n’oden e saje dhe kte e ndryne mrend dhe askush nuk I thot nji fjale
Per ke asht xhama ,ke kan vra pse grat tana kane hjedhe mbi kry shamija te zeza e burrat lidhe kane ne krahe ka nji rryp te zi.-Hedhe syt me pa perjashta, ka fillu me u erre.Qysh se ka hi n’kete dere askuj si bjen n’mend per te ,as me I sjelle nji mashtrap llalle se ja rreshke buza dhe uja fort e ka marr.Kuj me I fole ,shkon te dera don me e hape dera asht mbylle nga jashte.I bjen deres me pllame askush si pergjigjet vetem jehona e shuplakes se saje ne dere.Ulet te shkami afer dyshekut ,teshat po e shterngojne fort ,kamte jane ba si dru ,hoqi kpucet dhe liroj kamete, filloj me ferku gishtat.N’kto ore gjithshka I erdhi para syse pese kalorsit qe erdhen naten ne shpi nana tuj shky faqet e motra e kishte pa taman ,mandej dasma u ba e madhe por asaj ju duk se nuk kishte gzim ,u kndu e u kcy ,pine raki e hangren mish gjithshka dukej ma shume si mort se sa dasem.Edhe I vllai Martini asnjihere nuk qeshi ,e pra Hana e njef mire te vllan ai qesh kot jo ne dasmen e motres ,edhe at diçka e brente ,nuk I qeshin syt.Edhe kur erdhi ne shpine e burrit e priten me aheng e batare pushkesh mandej gjithshka heshti ,kaq ashte dasma te dhandrri kaq e shkurte ,mandej xhama ,dy grate me fmijet nuk e lane as me pyt .U zhduken te tane ,ajo tashti asht vetem ne kete dhome qe ka fillu me e mlu terri.U shkrehe ne vaje.-Pse nuk prite mor babe po me martove ne nji dite ne nji shpi ku ka mort ,qe kerkush nuk me thot azgja kush asht I vrami ,burri I jem hala nuk asht duke me m’than mirse erdhe dhe me u pa me njeni tjetrin ,ktu ka vetem vaje xham burra qe heshtin e pijne duhane dhe gra qe si shifet ftyra prej shamijave te zeza qe I ka mbulu.
Filloi diçka me levize ne oborr ,zhurma u shtu shkallet prej druni fillun me gersit prej peshave te njerzve qe hypnin ne te e prej gomave te opingave qe ferkoheshin neper drrasat e shkallve diku ndalen,jane shume.Te dera e saje u ndi shuli qe gersiti ,u hape dera dhe u fut ne fillim drita e bishtukut dhe nji dore mandej trupi I nji vajze te re .
-O sa e bukur kenke moj Hane -I foli vajza dhe u pershndeten krenash
-Edhe ti kenke e bukur si zane mali ,kush je moj vajze.-e pyeti Hana
-Sonte do te rri me ty do flejme bashke-foli vajza
-Zakoni asht me fjete me burr naten e pare -foli Hana.
-Burri I jot nuk asht gadi sonte per grun prandaj me sollen mu me fjete me ty
-Si ta thrrasin emnin-Djella-foli vajza
-Moj Djelle ktu te ju t’lekan me cofe prej ujet e etjes ,a mundesh me m’pru nji mashtrap me llalle se m’asht tha fyti.-Njitash -foli Djella dhe vrapoj ka dera e nuk vonoj e solli nji broke me llalle dhe nji cope mish me buke kollomoqe ne nji sini te vogel mblu me nji rube te bardhe.Hana e piu krej mashtrapen me llalle ,me hanger as se preku mishin e buken
-A nuk po hane-i foli Djella
-Moj Djella ku iken njerzit e nuk u ndin ma .-pyeti Hana
-Ne meshe ne kishe u ba meshe e madhe per te vramin-foli Djella
-Duket ishte djale I ri se xhama qe e madhe dhe zgjati shume-foli Hana dhe u habit kur pa syt e Djelles qe po I mlonte loti.-I ri dhe ma I bukuri djal I katundit
-Ti po qane moj Djelle ,a e kishe vlla a fise?
-Fort po lype me m’zhbiru.-a je e beses -ju kthy Djella dhe ja nguli syte Hanes
-Qe besa e jeme -foli Hana dhe bani kryq -do ta mbaj ndry ne zemer besen tande deri ne frymen e fundit.
-Ai qe vrane po te ishte gjalle do te ishte ne dyshekun tand-foli Djella.Hana u drodhe ,diçka e mprehte si nji teh thike ja shpoi zemren gadi u mek ,mezi merr fryme dhe ra prej shkamit ku qe ule ne toke
..Djella bertiti me te madhe -ndihme o njerz nuses I ra te fiket -hapi deren dhe u ndi tuj zbrit shkallet e tuj bertite .Erdhen shpejt dy tri gra njena nxori shamin hodhi do pika
prej nji shishe te vogel dhe ja vuni te humda.Hana erdhi ne vedi.Pau rrotull ,kerkoi me sy Djellen kur ne dere u duk nji djal I ri e fort I bukur qe e solli ne vedi Hanen.-Largohena gra-foli njena prej grave dhe i terhoqi me vedi.
-Kush je ti ?-pyeti Hana
-Jam burri I jot-foli djali
-A thu jam ne anderr se tane kjo kohe anderr qe por anderr e keqe ,mbasi erdhe a e kapet gjaksin.
-Po ,ai qe bani gjak e vrane gjetem ate qe pagoi me ba gjak ,katundi e perzuni prej shpija dhe ja mori te tana toke e bagti
-E pse e bani ,-pyeti Hana
-Nji gjak I vjeter u zgju n’kryt e nji te ligu dhe bani kte qe bani
-Po I vrami bir I ciles shpi qe se xhamen ja bani kjo dere dhe e varrosi?-pyeti Hana
-Asht vllai jem
-Mos ishte ai burr I jem?-pyeti Hana me syt ngul te syt e djalit
-Burri I jot jam une ,po me duket nuk po te pelqej -qeshi me perdhune djali dhe afroi sinine me buken e mishin qe ishin hala te nxehta dhe I foli Hanes-Ha moj nusja e jeme mos e len me u ftofe dhe mori lahuten qe ishte e varun ne mure u ule kame kryq ne dysheme dhe lshoj zanin e ti te forte qe ra ne dhome si ortek mali
-Fort po ndrine ai diell
e pak po nxe
neper faqe filloj ti rrjedhe nji curille loti
-Ti po qane-i foli e tronditun Hana
-Po moj nusja e jeme ,kjo asht kanga e mrame qe kndoi vllai jem.
FUND
