Shkrimtarët e Mesdheut
Kush dhe pse nuk e varrosen Kazantzakisin për dhjetë ditë?
Ne folëm me George Pratanos, gazetar dhe autor i librit “Të vdekurit e padëshiruar”, për historinë e panjohur të varrimit të Nikos Kazantzakis.
Melpomeni Maragidou
Kazantzakisin, kisha dhe shteti e luftuan jo vetëm deri në fund, por edhe pas përfundimit të tij.
Gazetari Giorgos Pratanos, në një roman të këndshëm, Të vdekurit e padëshiruar (botuar nga Dioptra) , trajton historinë, për shumë, të panjohur të varrimit të Kazantzakis në Heraklion, që u bë dhjetë ditë të tëra pas vdekjes së tij, në një klimë lufte nga Kisha, shteti dhe disa elementë të ekstremit të djathtë.
Kurora Crimson
Historia fillon në mbrëmjen e 26 tetorit 1957, kur Kazantzakis vdes në Spitalin Universitar të Freiburgut, Gjermani. Siç përmendet në përshkrimin e librit, Eleni Kazantzakis, gruaja e mendimtarit të madh, në përpjekjen e saj për të varrosur të shoqin, “do të përballet me sfida, tradhti e fyerje dhe shpëtimi i saj i vetëm do të jenë kujtimet e jetës emocionuese me mendimtarin e madh.
Në të njëjtën kohë, në një Athinë që sapo po kalon tronditjen e luftërave, i riu Freddy Germanos ndërmerr raportin e parë madhor të karrierës së tij: Të mbulojë gazetarisht funeralin e afërt, synimet e njerëzve të thjeshtë, por edhe të pabesueshmen. makinacione që ngrihen, me qëllim që Kazantzakis të mos marrë nderimin e fundit që meriton në Greqi”.
Disa pyetje për njerëzit që i dërgojnë “Gëzuar ditëlindjen” Nikos Kazantzakis
Antonis Konstantaras
Të vdekurit e padëshiruar është një investigim i madh gazetaresk i George Pratanos, i bazuar në ngjarje historike dhe i paraqitur në një mënyrë letrare që respekton protagonistin e tij. Pak para lansimit të librit , i cili do të dalë të mërkurën, më 9 maj, kontaktova me autorin për të mësuar më shumë rreth historisë së cilës i referohet.
VICE: Është libri juaj i parë dhe po trajtoni një temë të vështirë me interes të madh gazetaresk. Çfarë hulumtimi ju është dashur të bëni për ta shkruar atë?
Giorgos Pratanos: Gjithçka filloi kur 15 muaj më parë i tregova historinë Sotiris Hatzakis, ish-drejtor i Teatrit Kombëtar dhe Shtetëror të Greqisë së Veriut. Më nxiti ta shkruaja. Gjëja e parë që kërkova ishte nëse prifti që varrosi Kazantzakisin është gjallë. Pjesa tjetër e priftërinjve u mbyllën në kishën e Agios Minas në kohën e varrimit. E gjeta pas shumë mundimesh, zbrita në Heraklion, vetëm për të biseduar me të, pa lënë takim, shkova në shtëpinë e tij, më konfirmoi atë që dija dhe më tregoi se çfarë ndodhi ato ditë. Vazhdova të kërkoja për dëshmitarë okularë, për artikuj dhe raporte në shtypin e kohës. Njerëzit që kërkoja ishin 85 vjeç e lart – isha i sigurt se ai ishte atje kur u varros, në fund të fundit i gjithë Heraklioni kishte shkuar në varrim. I gjeta nipërit e tyre në Facebook – meqë po flasim për negativet e Facebook-ut, le të përmendim një pozitiv.
Mësova se ngaqë Eleni nuk donte që Kazantzakis të balsamosej për udhëtimin nga Gjermania në Greqi, porositën një arkivol me strukturë hekuri brenda, për të shmangur erën e keqe.
Çfarë mësuat nga këta njerëz?
Shumë herë, dëshmitarët e një historie vënë re gjëra që i shpëtojnë vëmendjes së protagonistëve të saj. Disa vëzhgime “të pafajshme” mund t’i japin një kthesë të re hetimit. Për shembull, isha duke folur me një gjyshe 88-vjeçare dhe kur e pyeta se për çfarë po flisnin ajo dhe miqtë e saj të nesërmen e varrimit, ajo më tha se u bëri përshtypje arkivoli, i cili ishte më i madhi që kishin. parë. Nga kurioziteti nisa ta kërkoja. Më në fund mësova se ngaqë Eleni nuk donte që Kazantzakis të balsamosej për udhëtimin nga Gjermania në Greqi, porositën një arkivol me një strukturë hekuri brenda, për të shmangur erën e keqe.
Kopertina e librit e krijuar nga George Lois.
Kush e bëri kopertinën e librit?
Arti i kopertinës është i ikonës George Lois, i cili konsiderohet një nga njerëzit kryesorë të komunikimit në SHBA. Për dhjetë vjet ai ishte drejtor kreativ i revistës amerikane Esquire . Imagjinoj që shumica e njerëzve e kanë parë mbulesën me Muhamed Aliun të shpuar me shigjeta në të gjithë trupin e tij, si imazhi i Shën Sebastianit. Lois – një greko-amerikane e gjeneratës së dytë – është prapa kopertinave të Esquire në vitet 1960-70, e cila është përshkruar si “epoka e artë e gazetarisë”. Këto kopertina, në fakt, u ekspozuan në MoMA në Nju Jork vitin e kaluar.
Si lindi bashkëpunimi me Loisin ?
Kisha bërë dy intervista me të për revistën People dhe mendova se mund të bënte një kopertinë vërtet unike, përtej asaj që pritej. Kështu që i dërgova një mesazh ku i kisha shkruar përmbledhjen e librit dhe e pyeta se cila do të ishte tarifa e tij. Menjëherë u përgjigj pozitivisht dhe theksoi se do ma bënte dhuratë.
Për ata që ndoshta nuk e dinë, na tregoni disa pika kyçe të jetës së Nikos Kazantzakis.
Kazantzakis konsiderohet, nëse jo udhëheqësi, një nga intelektualët kryesorë të Greqisë moderne. Ai studioi për drejtësi në Athinë dhe studimet pasuniversitare në Paris. Ai ishte i udhëtuar, jetonte në Francë, Itali, Gjermani, Austri, Bashkimin Sovjetik. Në një kohë shumë të vështirë për vendin, ai ishte një kampion i gjuhës popullore – gjuhës që flasim dhe shkruajmë sot. Kishte dy armiq me të cilët duhej të përballej: Kisha dhe shteti.
Kazantzakis dy herë iu afrua shumë çmimit Nobel. Por zyrtarët grekë të dërguar në Stokholm lobuan sistematikisht, duke ndikuar te anëtarët e Akademisë.
Ai mbështeti Revolucionin Rus dhe komunizmin sepse besonte se ato do ta ndryshonin botën për mirë. Kështu, ai u etiketua shumë shpejt si komunist, megjithëse u prezantua si postkomunist, domethënë besonte në evolucionin e komunizmit. Ai ishte i zhgënjyer nga ajo që doli të ishte Revolucioni i Tetorit, por ai vazhdoi të luftonte kundër pabarazive, në favor të të dobëtve.
Takuam një nga poetët më të mëdhenj grekë
Si e luftuan?
Në vitin 1926 arrestohet për herë të parë për incidente në Heraklion. Më pas Kazantzakis udhëhoqi një grup veteranësh të ushtrisë greke, të cilët kishin luftuar në fushatën e Azisë së Vogël. Më pas ai shkroi Asketizmin , i cili është përshkruar si ungjilli i tij. Atje ai përmbledhi pikëpamjet e tij për fenë dhe Zotin. Është botuar në vitin 1930 nga revista Anagennisi , nga Dimitris Glinos. Të dy u sollën në gjyq, me akuzën e ateizmit. Agonia e dy të akuzuarve zgjati katër vjet – gjykimi shtyhej vazhdimisht dhe më në fund nuk u zhvillua.
Në vitin 1929, në teatrin “Alhambra” u mbajt një ngjarje me temën e asaj që po ndodhte në Bashkimin Sovjetik. Në këtë aktivitet folën Nikos Kazantzakis, miku i tij shkrimtari greko-rumun Panait Istrati dhe Dimitris Glinos. Turma, e mahnitur nga fjalimet, doli në rrugë për të demonstruar dhe pasuan incidente. Kazantzakis së bashku me Glinos u arrestuan sërish dhe në gjyqin e zhvilluar pas shtyrjeve u shpallën përfundimisht të pafajshëm.
Konflikti me shtetin zyrtar vazhdoi jashtë kufijve grekë, pasi çifti (përfshi Kazantzakis dhe gruan e tij) vendosën që jeta e tij të ishte më e mirë jashtë Greqisë. Kazantzakis dy herë iu afrua shumë çmimit Nobel. Por zyrtarët grekë të dërguar në Stokholm kryen lobim sistematik duke ndikuar – me sukses, siç rezulton – anëtarët e Akademisë. Atyre u tha se do të ishte një vendim i turpshëm për ta që t’i jepnin çmimin Nobel Kazantzakis, një komunist që korrupton të rinjtë. Pallati luajti një rol vendimtar dhe e privoi vendin nga një çmim Nobel për Letërsinë. Që ta kuptoni, në një moment i është sugjeruar Kazantzakis të marrë nënshtetësinë norvegjeze. Kështu, ai mund të fitonte Nobelin, pa pasur mundësi Pallati të ndikojë te anëtarët e Akademisë. Kazantzakis, megjithatë, refuzoi.
Kisha greke ishte gjithmonë në lojë. Në vitin 1955, elementë të ekstremit të djathtë pretenduan se libri i tij Kapiten Michalis përmbante përmbajtje antikombëtare dhe antikristiane.
Cili ishte reagimi i Kishës?
Ai u përpoq ta shfajësonte. Por ne duhet ta bëjmë të qartë se në fund Kazantzakis nuk u shkishërua kurrë, pavarësisht përpjekjeve filantropike të Kishës së Greqisë. E shihni, Kisha e Kretës është autoqefale dhe në varësi të Patriarkanës Ekumenike. Pra, po, Kisha e Greqisë dërgoi një kërkesë për shkishërimin e tij në Patriarkanën Ekumenike, por ajo përfundoi në koshin e plehrave. Autori iu përgjigj me një letër të gëzuar: “Më mallkuat meshtarë të shenjtë. Unë ju jap dëshirën time. Shpresoj që ndërgjegjja jote të jetë po aq e pastër sa e imja dhe të jesh moral dhe fetar si unë”. Edhe Kisha e Greqisë i kishte kërkuar qeverisë ndalimin e qarkullimit të librave të tij në Greqi, por as kjo lëvizje nuk pati fat.
Kisha Katolike Romake iu bashkua vallëzimit, duke e vendosur Tundimin e Fundit në listën e librave të ndaluar. Kështu, kur, pas vdekjes së tij, trupi i Kazantzakis mbërriti në Athinë, Kryepeshkopi i Athinës Theoklitos, me gjithë përpjekjet e miqve të Kazantzakis, nuk lejoi një kishë që trupi të hynte dhe një pelegrinazh popullor, nga frika e reagimeve të para. -grupet fetare dhe gazetat popullore të kohës. Ky ishte gabimi i madh i Kishës së Greqisë, e cila në një moment do të duhet të kërkojë falje për vuajtjet që i shkaktoi Kazantzakis – dhe nëse e ka mallkuar atë, të heqë mallkimin.
Për të lexuar librin nuk duhet të njihet jeta e Kazantzakis, as veprat e tij. Në thelb, libri funksionon si një hyrje që dikush të lexojë Kazantzakis.
Si vdiq ai;
Kazantzakis vdiq dhjetë ditë pasi humbi Nobelin nga Albert Camus. Në vitin 1957, ai kishte vizituar Kinën me Helenën, si mysafir zyrtar i qeverisë kineze. Më pas, ata shkuan në Japoni, ku ai bëri një vaksinë kundër kolerës dhe lisë. Në kthim, ai u shtrua në spitalin e Kopenhagës, pasi dora e tij ishte enjtur dhe ekzistonte rreziku për ta humbur. Ai u transferua në Gjermani, në Spitalin Universitar të Freiburgut, ku ndodhej edhe mjeku i tij. Dora shpëtoi, por ai mori ethet e verdha dhe vdiq brenda dy ditësh.
Këtu fillon rrëfimi i librit tuaj. Pra, çfarë mësojmë nga Helen?
Eleni kujton përditshmërinë e vogël, por edhe momentet e mëdha që ka jetuar pranë tij. Në thelb, përmes saj mësojmë për burrin, bashkëshortin Nikos Kazantzakis. Nëpërmjet udhëtimit të Helenës në dhjetë ditët ndërmjet vdekjes dhe funeralit të tij, jepet konteksti i jetës dhe mendimit të tij. Në të njëjtën kohë, Elenin e njohim edhe mënyrën se si ajo ndikoi tek ai në nivel artistik dhe njerëzor.
Ky është i vetmi bosht mbi të cilin lëviz libri. Boshti i dytë është veprimi publik i Kazantzakis, i cili u bë i njohur përmes hulumtimit gazetaresk të kryer nga Fredi Germanos. Komploti i romanit, pra, ka dy boshte: Helen dhe Freddy.
Natassa Exarchou
26.12.17
Për të lexuar librin nuk duhet të njihet jeta e Kazantzakis, as veprat e tij. Në thelb, libri funksionon si një hyrje që dikush të lexojë Kazantzakis. Nuk është një libër filozofik, as një biografi. Jeta e Kazantzakis gjithsesi është kinematografike, ndaj nëse dikush e lexon mund të kuptojë mënyrën e tij të të menduarit, por edhe mjedisin e kohës.
Mendoni se Eleni ka ndikuar tek ai edhe në punën e tij?
Nëse nuk do të ishte për Helenën, ne mund të mos i kishim lexuar kurrë romanet e tij, mund të mos kishim hapur kufijtë për veprat e tij. Jeta e tyre së bashku është magjepsëse dhe nëse e lexoni librin, do ta kuptoni menjëherë se çfarë dua të them.
Në fund të fundit, si e gjetën të vetmin prift që donte ta varroste?
Ky i veçantë ishte një prift ushtarak 23-vjeçar. Një urdhër kishte mbërritur në Heraklion për të mbajtur kampet të mbyllura. Prifti kishte dëgjuar thashetheme se organizatat parafetare po bënin presion ndaj priftërinjve të Heraklionit që të mos varrosnin Kazantzakisin. Ai e konsideroi të padrejtë që një i vdekur të mos lexohej, ndaj u largua nga kampi dhe në mëngjesin e varrimit u gjend në Agios Minas. Ndërsa Mitropoliti Eugjeni dhe shumë priftërinj të tjerë ishin në kishë, kur arkivoli doli nga kisha, askush nuk doli nga kisha për ta shoqëruar. Askush, përveç këtij prifti të veçantë.
Ai filloi të përparojë përpara procesionit, në rrugën për në Martinego. 15,000 Kretanë morën pjesë në funeralin. Me të mbërritur arkivoli në vendin e varrimit filloi një rrëmujë, në të njëjtën kohë që pati incidente me parafetarë në bishtin e kortezhit. Kretasit ishin tërbuar dhe bërtisnin “Ku është kisha?”, pasi shumë nuk e kishin vënë re priftin. Kështu, nga hiçi, prifti i panjohur shfaqet – sepse është ushtarak – dhe fillon të këndojë të vdekurit.
Vlen të theksohet se prifti më tha se kishte kaluar 20 ditë në burg për mosbindje ndaj urdhrit. Kur e pyeta pse e bëri këtë, ai më tha se mendonte se Kazantzakis, si i krishterë i pagëzuar, kishte të drejtë të varrosej. Askush nuk mund ta privonte atë.
A e deklaroi vetë Kazantzakis i krishterë apo ateist?
Në një letër drejtuar Galateas (gruas së tij të parë) në vitin 1924, ai e përshkruan veten me një frazë goditëse që ndër të tjera thotë: “Kam qenë puritan, nacionalist, populist, shkencëtar, poet, socialist, fetar. fanatik, ateist, estet dhe asgjë Ai nuk mund të më mashtrojë më”. Kazantzakis ishte në kërkim të Hyjnores gjatë gjithë jetës së tij. Ishin këto kërkime të tij që acaruan kishën greke. Ai mund të mos ketë gjetur atë që kërkonte, por kërkimi i tij ia forcoi besimin te njeriu. Sidomos për të rinjtë.
Çfarë ju mësoi Kazantzakis duke studiuar jetën dhe veprën e tij?
Kazantzakis jep mësim përmes zgjedhjeve të tij të jetës. I qëndroi besnik asaj që besonte, idealeve të tij të larta, pavarësisht gjuetisë dhe luftës që mori. Ajo që më ka mahnitur është korrespodenca mes fjalëve dhe veprave. Nuk mbaj mend të kem lexuar historinë e ndonjë njeriu tjetër që e ka praktikuar me kaq besnikëri atë që predikonte. Me jetën e tij, ai tregoi se këmbëngulja dhe puna mund t’ju transformojnë në personin që ëndërroni të bëheni – dhe ju duhet të kapërceni pengesat që do t’ju hedhin armiqtë më vdekjeprurës. Si zakonisht, drejtësia u vonua. E gjeti të rrahur dhe plak, por fatkeqësisht kështu funksionon drejtësia, me vonesë. Në fund njihet gjithmonë ai që ka besim në idealet e larta, në krahasim me ata që ndjekin kalimtarin dhe zënë vend të spikatur në kovën e Historisë. Ose, edhe më keq, ata mbahen mend për të gjitha arsyet e gabuara dhe të sikletshme.
VICE Greece
