A po bllokojmë pamjen tonë të yjeve? 

Qielli i natës në botë është dyfishuar në shkëlqimin artificial gjatë 10 viteve të fundit – por mund të ketë një zgjidhje.Njerëzit natyrshëm kanë frikë nga errësira. Ne ndonjëherë imagjinojmë monstra nën shtrat dhe ecim më shpejt nëpër rrugë të pandriçuara gjatë natës. Për të mposhtur frikën tonë, ne mund të lëmë një dritë nate të ndezur për të trembur përbindëshat dhe një dritë mbi verandë për të parandaluar vjedhjet.

Megjithatë, duke u grumbulluar për siguri nën pellgjet tona të dritës, ne kemi humbur lidhjen tonë me qiellin e natës. Numërimi i yjeve nga fushata e ndërgjegjësimit të publikut Globe at Night zbuloi se, midis 2011 dhe 2022, qielli i natës i botës u dyfishua në shkëlqimin artificial. Megjithatë, ndërhyrjet lokale mund të krijojnë ndryshime domethënëse.

Ndotja nga drita po na largon nga një nga mrekullitë më të mëdha të natyrës, duke dëmtuar jetën e egër dhe duke bllokuar kërkimet që mund të ndihmojnë në luftimin e ndryshimeve klimatike. Yjet janë më shumë se shkëlqime të bukura në qiellin e natës. Ata kanë formësuar mitologjinë e çdo qytetërimi njerëzor. Ata udhëzojnë zogjtë në udhëtimet e tyre mahnitëse shtegtare. Dhe tani ne duhet të bëjmë çmos për të parandaluar ndotjen nga drita, në mënyrë që yjet të mund të jenë pjesë e së ardhmes sonë.

Syri i njeriut mund të zbulojë rreth 5000 yje në qiellin e natës. Por drita e emetuar nga rrokaqiejt, llambat e rrugëve dhe shtëpitë errësojnë të gjithë, përveç një grushti yjesh më të shndritshëm.

Paraardhësit tanë përdorën ngritjen dhe vendosjen e yjësive si kalendarë. Ata gjithashtu lundruan nga yjet ndërsa kërkonin toka të reja ose gjurmonin rrugë tregtare detare. Zakonisht marinarët nuk i përdorin më yjet për të lundruar, por ata ende mësohen se si ta bëjnë këtë, në rast se sistemet e tyre të lundrimit prishen.

Kafshët migratore, duke përfshirë zogjtë dhe insektet, tërhiqen nga shtigjet e tyre natyrore të fluturimit nga “shkëlqimi qiellor” i qyteteve. Në verën e vitit 2019, Las Vegasi u pushtua nga miliona karkaleca migrues, ndërsa rrezet e 9/11 Tribute in Light të Nju Jorkut janë një magnet për tufat e zogjve këngëtarë migrues që fluturojnë natën.

Të çorientuar nga dritat e ndritshme të qytetit, zogjtë përplasen me rrokaqiejt e lartë. Numri i insekteve po bie në mbarë botën dhe ndotja nga drita po i përkeqëson gjërat duke prishur ciklet e tyre të jetës së natës.

Çfarë është ndotja nga drita

Ndotja nga drita shkaktohet nga e njëjta fizikë që e kthen qiellin blu gjatë ditës. Drita e diellit përbëhet nga të gjitha ngjyrat e ylberit dhe secila ngjyrë ka një gjatësi vale të ndryshme. Ajri që na rrethon është i përbërë nga grimca të vogla (të tilla si molekulat e oksigjenit dhe dioksidit të karbonit).

Ndërsa drita nga Dielli kalon nëpër ajër, ajo shpërndahet nga këto grimca në drejtime të rastësishme. Drita blu (me gjatësi vale më të shkurtra) shpërndahet më shumë se drita e kuqe (e cila ka gjatësi vale më të gjata). Si rezultat, sytë tanë marrin më shumë dritë blu nga çdo drejtim në qiell.

Natën, drita e shpërndarë nga të njëjtat grimca ajri bën që qielli të shkëlqejë mbi ne. Një pjesë e vogël e këtij shkëlqimi qiellor shkaktohet nga burime natyrore, si drita e yjeve dhe atmosfera e Tokës. Por shumica e dritës që krijon shkëlqimin e qiellit është artificiale.

Ndotja nga drita ndikon gjithashtu në aftësinë tonë për të studiuar universin. Edhe observatorët modernë, të ndërtuar në majat e largëta të maleve, ndikohen nga shkëlqimi i qiellit që pushton nga qytetet në rritje dhe të përhapur. Ndotja nga drita është aq e përhapur saqë preken tre të katërtat e të gjithë observatorëve.

Megjithatë, nuk ka asnjë arsye për t’u dëshpëruar . Kemi krijuar ndotje nga drita; ne mund ta rregullojmë atë.

Në të gjithë botën, shoqatat e qiellit të errët po punojnë për të edukuar publikun rreth rreziqeve të ndotjes së dritës, për të lobuar për legjislacionin për të mbrojtur rezervat e qiellit të errët dhe për të inkurajuar njerëzit të rindezin lidhjen e tyre me qiejt e errët dhe të mbushur me yje.

Lufta kundër ndotjes nga drita fillon në shtëpi. Nëse keni nevojë të mbani ndezur dritat e jashtme për siguri, përdorni llamba të mbrojtura që shkëlqejnë vetëm nga poshtë. Përdorni llamba që nuk lëshojnë dritë vjollce dhe blu, pasi kjo është e dëmshme për jetën e egër. Kontrollet inteligjente të ndriçimit do të ndihmojnë gjithashtu në zvogëlimin e efektit të shtëpisë tuaj në jetën e egër dhe do ta bëjnë më të lehtë për ju vëzhgimin e qiellit të natës.

Do të gjeni gjithashtu harta interaktive që tregojnë se sa të ndotur janë qiejt në zonën tuaj. Këto harta janë krijuar nga të dhënat e mbledhura nga satelitët dhe nga shkencëtarët qytetarë që marrin pjesë në numërimin vjetor të yjeve. Ju gjithashtu mund të ndihmoni për të errësuar qiejt tanë.

Në Mbretërinë e Bashkuar, numërimi vjetor i yjeve 2023 do të bëhet në datat 17-24 shkurt. Dhe, kudo që të jeni në botë, gjithmonë mund të merrni pjesë në numërimin e yjeve njëvjeçare të Globe at Night sa herë që dëshironi.

Detyra është e thjeshtë: dilni jashtë në një natë të kthjellët, numëroni sa yje mund të shihni në një plejadë të njohur, si Orioni, dhe raportoni.

Për të mposhtur ndotjen nga drita, duhet të dimë se sa e rëndë është dhe çfarë ndryshimi bëjnë politikat kombëtare dhe ndërhyrjet lokale (si zëvendësimi i dritave të rrugëve në qytetin tuaj). Në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, numri i yjeve tregon se ndotja nga drita mund të ketë arritur kulmin në vitin 2020 dhe ka filluar të bjerë.

Ndoshta aspekti më i rëndësishëm i numërimit të yjeve është se ata ndriçojnë qiejt tanë të natës që po zhduken dhe na nxisin të ndërmarrim veprime. Në fund të fundit, i takon secilit prej nesh që të zvogëlojë efektin tonë në qiell, duke ndryshuar mënyrën se si ndriçojmë shtëpitë dhe lagjet tona dhe duke lobuar përfaqësuesit tanë për të miratuar legjislacionin për qiellin e errët.

Or Graur , Reader in Astrophysics, University of Portsmouth

Ky artikull është ribotuar nga The Conversationnën një licencë Creative Commons.