Rreth një botimi të Kozeta Zylos-Gezim Llojdia


Gezim Llojdia
1.
Liqeni.Liqeni është qelqor .
Pasqyronin thellësinë në syprinën e ujit. Shpirti, burim i kthjellët nën dritëzën e hënës. Instrument matës i valës,që konturoi detin e pafund dhe të paanë. Dallgët e shpirtit vigane,që godisnin brigjet dëshmitare të instrumentit matës të Perëndisë. Liqeni i shpirtit është i thelluar . Liqeni është atje në perëndim. Atje ku shkojë çdo ditë në Pashaliman . Deri sa pa zënë dimri sa shkretë, që ngjason . Asnjë shpesë nuk duket . Gjahtarët pyesin në stacionet metrologjie për ftohjen e motit .
2.
– Kur vijnë shpezët ?Thonë .
-Është ende vjeshtë . Brengosjen e gjahtarëve e sheh me vështrimet e tyre të menduara matanë qelqit të automobilave, ndanë udhës së liqenit .
Një shurdhëri që vret .Liqeni nuk quhet i këtillë, pa shpezët . Duhet të zërë dimër . Dimër, që plaku të mos luaj nga qoshja e shtëpisë . Kur zë sterbima në xhivarin tonë , krisën qelqet, shkreptima , është një simfoni gjëmimtare “grisnin” errësirën , qentë e kopesë, tërë natën e fanitjes së madhe .
Oxhakët nxinin nën rrezet e para,shkundnin ende ”leshra të hirta”, mes dy brigjeve të liqenit , shtrihej oshtima .Në këtë vështrim syri im rrok dimrëziun.
3.
Poradeci.
Mirëpo syri i mprehtë i Llazar Gushos është më ndryshe kur shqipton liqenin e tij , që ai dhe në të gjithë e quajmë ëmbëlsisht: “Poradec “,pa gërmën g të huaj . “Perëndim i vagëlluar….” në liqen atje ky ndrit edhe zemra dhe shpirti i poetit .
Unë e di se atje shndrijnë diamantet e peshqve në rrëzim të diellit . Mirëpo, poeti Lasgush ka një tejqyrë të madhe , që rri tek bregu i liqerit dhe bën punën e poetit .
”Observatori i tij” ka regjistruar mjegullinën e hirtë , që zë cipa e natës .
Poeti i thotë kësaj veshje mjegullore në gjuhën vendase, shkrumb si shkrumbëzohet bardhësia e qumështit nga zjarri .
Ajo nuk rrëzohet , befasisht, fanitet më mirë .
Bie sepse duket është e zezë pis konturohet , nga njolla e mellanit . Ardhja e saj ka një drejtim .
Nga hapësira kozmike . Prandaj bënë firë . Shuhet dita .
4.
“Perëndim i vagëlluar mi Liqerin pa kufir/ Po përhapet dal-nga-dalë një pluhúrë si një hije.Nëpër Mal e nër Lëndina shkrumb’ i natës që po bije,Duke sbritur që nga qjelli përmi fshat po bëhet fir…

Padashur ti futem thellësisht Poradecit në pjesë, dua të shprehem atë që kanë thënë poetë dhe kritikë .
-Mos vdeksh kurrë o Lasgush ? Vërtetësish poezia e tij nuk ka vdekur .
Nuk ka ndonjë shans për të mbetur në harrim .
Sepse poezia është bijë hyjnore , plako !
5.
…Nuk e di, / Në më ke harruar liqeni i bukur i Tiranës….

Bëjë një kapërcim shkallësh.
Marr në duar dhe lexoj krijimtarinë r poetes , Kozeta Zylo .
Prej asaj krijimtarie të mbledhur si bleta në hoje poezish , shkëpus një ndër më të zgjedhurat . Për mua ka një titull befasues tërësisht poetik . “Priti mjellmat po të vijnë “ .
Nëse ngjitemi ca vargje më sipër është liqeni dhe burimet ,që e furnizojnë atë, ka shumë poetë që kanë pasur prurje poetike si ujërat në liqenin e shpirtit ,mirëpo i pangjashmi me asnjë :Llazar Gusho e bëri liqenin të pazhbëshmën nga mëndja dhe shpirti ynë, por liqenin dhe thellësinë e tij poetik e shqyrtova dhe te poezia e Kozetës .
…Nuk e di, /Në më ke harruar liqeni i bukur i Tiranës,/Nuk e di/ Fëshfërimën e mëndafshit tim, ecur dikur,/Dhe fërshëllimën e te dashurit tim,/Nga kënaqësia e puthjes,/ Kur loznim kukamfshehtësi, / Dhe në gjethet e bardha,/Të lule deleve, kërkonim fatin,/Më do apo s’më do?/Nën ëmbëlsinë e cicërimës së zogjve,/Ne ecnim të dy të përqafuar,/Rreth trungut të pishave,/Aty ku lulet bënin pjalmimin./Unë nuk e kam harruar liqenin tim,/Prapë dua të vij pas kaq vitesh,/Edhe pse mund të jesh zemëruar,/Nga mosardhja ime aty,/Por druhem se mos pishat janë tharë,/Dhe liqenit po i humbet shtrati,/Oh, nuk dua ta besoj kurrë këtë marrëzi,/Pritmë liqeni i bukur, pritme si dikur…/Se mjellmat po të vijnë!
6.
“Nuk e di, Në më ke harruar liqeni i bukur i Tiranës,
…Nuk e di…?Poetja zë varg me liqenin e Tiranës ,mirëpo dua të sjell në kujtesë liqenin e shpirtit tim . Atje në jug . Laguna që rrahin erërat . Definitivisht ishte me një vijë të holluar, një fjord i tejdukshëm tregon murosjen në mjegull, zhdukej te mulliri ku lëvizte fleta e ngrënë.
Diku nën “Shtegun e mushkave “,ishte lëndina e pjalmit . Sa për idenë se brenda këtij territori duhej përfshirë “sofati i e plakave”, lëndina me mjegullinë të hirtë dhe drurë lakuriq. Unë do ta përfshirja tek strukja e muzgjeve në këtë anë nga të gjitha,vetëm në një pyll harimi.
Po ti ciflosje guaskat , që mbështjellin rodhanët e historikut gjeje mërmërima, që flisnin për kufij imagjinarë që fillonin nga dufi aty , këtu,pastaj bëhej zbaticë , gërvishteshin , ndërpriteshin dhe herë vazhdonin me kohë baticë.
7.
Duke zhbiruar poezinë e Kozeta Zylo , që thotë :”Nuk e di, Në më ke harruar liqeni i bukur i Tiranës, Nuk e di…? Dua të them .Nëse në të vërtetë grumbullimi i ujërave në një cep të Tiranës mbart ende atë pasqyrim ujor të kthjelltë ende, unë kam vite ,që nga liqeni nuk kam shkuar dhe e ruaj në kujtesë siç ishte në kohën ëndërrore .
I bukur, atje nën fërfëllimën e pemëve . Nuk mund ta harrojmë kohën e ikur në dashuri .Nuk ka sens dhe ska se si . Kohët e njeriut ikin , ditët, muajt .
Vitet mblidhen kruspull .
Dhe çfarë mund të bëjë i ziu njeri .?
Ti pengojë ?
Sigurisht , që dot s’mundet, ta bëjë . Atëherë kujton ditët e bukura në rini . Kohën e shpenguar . Minutë, që se pret minutën dhe sekonda-sekondën . Përse poetja shprehet: “Në më ke haruar …, çdo të thotë mos vallë më ke fshirë nga kujtesa ?
Pemët përreth kanë sy dhe ato regjistrojnë si”Observatorët e yjeve”.
Gdhendin në brendi të tyre . Shkruajnë:” historinë e kohës” . Mirëpo ,ne nuk kemi pasur kohë ti lexojmë .
Duke mos u futur kaq shumë në telashe kemi preferuar ti drejtohemi kujtimit ëndërror .
Atje shtrihej liqeni .Dhe nëse çasti dashuror të mrekullon edhe ai mjedis përreth me ujëra të duket magjik .
Sepse e dinim pas çdo perëndimi , dielli sigurisht në lindje do të agojë . Atje ndjen fërfëllimën e një fustani , që ka lënë në kohë të kohës, ecur dikur . Mëndafshi . Dhe erë e ngrohtë femre .
Ky është zëri i poetes, që pret fërshëllimën e të dashurit ,ai është bashkëshorti i ardhshëm .
Nuk ka dhimbje më të madhe se të kujtosh , kohët bukura të shkuara në rini .
Kohët e asaj rinie mbeten ose në trotuare përpara, “Dajtit” dhe vetmia nga liqeni .
8.
Një copë ujore .
Turbull. Përreth në pranverë mbinin luledele . Përrajshëm presim . Shpezët e detit mbrijnë në lagunë në dimër ,vijnë nga viset ftohta .
Aty shumohen .
Në këtë lagunë ku kufiri puth detin çdo muzg , unë shohë pelikanë, bajza , rosa . Bajzat janë të zeza . Shpezët e ajrit qëndrojnë në tela . Cicërimat e tyre i ndjejë dhe në kohë-ikjen e tyre .
Një fenomen gati i çuditshëm ka të bëjë me shtegtimin tyre e shpezëve të liqenit sidomos rosat dhe bajzat .
Kur vijnë këtu, pra cila është koha e ardhjes dhe kur mërgojnë ?
Thonë se ka pasur gjuetarë , që kanë qëndruar në përgjim, por kurrë nuk ka parë shtegtimin e shpezëve të lagunës .
Natën ikin dhe vijnë në turma me rrugën drejt viseve të folesë së tyre nëpër det apo fluturojnë ,nuk e di .
9.
Mirëpo, zogjtë te liqeni ynë ,kanë një cicërim ndryshe . Atëherë kur studentët gjokse vajzash tundin , fërgëllojnë nën bluza, shkruan një poete nga qyteti im. Ka një çast të bukur kujtimi .
Përqafuar dy të dashuruar .Aty ku ka lulëri të bardha, vjollcë.
Të rrëzuara në tokë. Është pema e shpirtit tonë. Ndriçim i zemrës .
I dua dhe i lexoj me ëndje kujtime të këtilla studentore .
I mbaj mend si tani me pardesynë e kohës . Mëngjeseve të së dielës dhe muzgjeve .Përsërisi një ritual, i mbetur kohës së studentëve.
10.
-Nga kështu udha plako ?
-Shihemi tek liqeni .
“Si mulliri i vjetër , me një rrotë të ngrënë”, kish ngecur çuditërisht në kohë. Mote të lumtura zbritjes .
Mote të hidhura ikjesh . Nëpër ëndrra rrokaniseshin . Kur lexova poezinë e Kozetës përjetova ato çaste dëshirash plotë ëndrra fshehur ku mpiksej ndenja me realitetin , natyrën .
Pas kaq vitesh realiteti ka ndryshuar .
Mirëpo në syrin e një krijuese ka mbetur i paharrueshëm .
I pazhbëshëm . Kalendari ,ka ndërruar kaq fletë . Jeta jonë ka pësuar ndryshim .
Ëndrra, kanë mbetur shkëmbinj të vdekur. Diamante fshehur. Stalagmite në hapësirë.
Duke menduar shumëzimin në kohë.
Me mugullim sythësh .
Pikëllim muzgu me trishtim. Dua të kthehemi ,por pishat janë tharë kanë mbrirë qyteza atje dhe liqeni, ka ndërruar shtratin .
Nejse unë do të vijë, shprehet e vendosur poetja .
Si do të vijë ,si një mjellmë . Pritmë liqeni i bukur, pritme si dikur…/Se mjellmat po të vijnë . Unë i shoh përditë atje në lagunë , mjellmat i kam fiksuar edhe në celular .
Edhe këtë dimër janë atje .
I papërsëritshëm në muzg. Perëndimi i gjethurinave. Spektakli zbehet. Argjendi,bën firë.
E dini se çfarë është kjo ?
Formulë e heshtur lutjesh .
Mirëpo, duke folur për poezinë unë e gjejë atje dhe kështu plotësohet synimi ynë shpirtërisht jam atje tek liqeni ndërsa jetoj qindra në mos mijëra km distancë nga liqeni .
Ajo, që më merr dhe më shpie atje është poezia . Si rrugët shpirtërore . Të largëta, të thella , që të shpien gjithkund ndonëse jetojmë në distanca të largëta ,
por kufijtë i shkurtojnë urat shpirtërore ,
ato pra prej diamanti , ato qelqoret të pazhbëshmet ura ,
të gurtat ,atje ku nuk kalojnë njerëz , por mesazhe si lajme eteri janë mesazhe , që kanë ardhur që kur bëri ballë planeti ynë i paemër , që ende thirret toka ,janë mesazhe që i mbrijnë njeriut nga engjëjt ,nuk janë gënjeshtra por realitete jetësore ,
i thërrasin profetët, shenjtërorët e Zotit ,i zgjojnë nga gjumi i tundin , shkundin . Poezia është si ajri i mëngjesit , pikë vese përmbi varrin e askujt .
Është diçka , që vjen nga shtresa të sipërme, në gjumin tonë dremitës .
Ata ,që nuk i dinë rrugët shpirtërore i quajnë këto gjepura . Çuditërisht nuk janë gjepura , mirëpo si kudo misticizmi ka brenda edhe vetë shpjegimin e emrit,fshehësin dhe thellësinë .
Duke folur për këtë gjë dua të them se tek rrugët e shpirti shenjtorët e tij i ka shoqëruar nëpër kohëra poezia .
Madje një shenjtore quhej Rabije, ajo kur binte në ekstazë mistike shprehet nje mistik ,thurte poezi shumë të bukur për Zotin e saj .
Kështu ,që nuk mund të ketë poezi pa frymëzimin hyjnore, ose përndryshe ajo nuk është më poezi është vargëzim .
Dhe ne do ti quajmë ata , që krijojnë me emrin më të përveshtëm poetë . Si të thuash diademë . Dhe nëse ata do të vargëzonin do tu thoshim vozëtar ose më ndryshe vargëtarë .
U themi poetë ,sepse ata na zgjojnë na marrin dhe na shpiem atje ,ku dot nuk mund të vemi , përjetojmë çaste dhe momente ekstaze ,hidhërimi dhe kur mbyllim të fundit , fletë themi :“Mirë-ardhsh poete!